Beschuit met garnalen

De lente is ook in Burgers' Ocean echt doorgebroken.

De lente is ook in Burgers' Ocean echt doorgebroken. Vorige ZieZoo haaienliefde, nu relatieperikelen van de grijze pijlstaartrog. In de lagune leven al zeven jaar twee grijze pijlstaartroggen. Een rogje uit Indonesië dat zowel in de ondiepe stukken van het koraalrif voorkomt als ook in de mangrove. Deze roggen worden zelden in aquaria gehouden, vandaar dat er vrijwel niets van bekend is. Ook uit de natuur zijn er spaarzaam gegevens bekend. Zo zegt het ene boek dat ze maximaal 35 centimeter breed worden en een andere schrijver denkt dat ze 45 centimeter kunnen worden. Toen de dieren de Ocean binnen kwamen waren ze slechts 14 centimeter, jonkies dus. Zo jong dat er vanuit werd gegaan dat ze net geboren waren.

Liefdesbeten

Na drieëneenhalf jaar in het lagunebassin te hebben rondgezwommen, waren ze al flink gegroeid. In deze periode viel iets interessants op: het vrouwtje had verschillende lichte plekken aan de bovenkant van de vleugels. Dit waren bijtplekken. Nu is de grote kogelvis in de lagune tijdens voertijd wel eens vervelend, maar de bijtwonden zagen er anders uit. Het bleken liefdesbeten te zijn van het mannetje. Tijdens de paring houdt het mannetje het vrouwtje ‘vast’ met zijn bek, vandaar dat er wonden ontstaan. Dit soort wonden kan behoorlijk groot worden bij sommige haaien en roggen. Alle haaien- en roggenvrouwtjes hebben daarom een extra dikke huid, om niet te veel last te hebben van deze liefdesbeten. Bij de grijze pijlstaartrog vallen de verwondingen wel mee, omdat ze geen scherpe tanden hebben, maar juist een soort kiezen waar ze schelpdieren, krabben en garnaaltjes mee kunnen kraken.

Toen werd het spannend, want wat betekent dit nu? In de ZieZoo is al verschillende keren stil gestaan bij de succesvolle kweek in de Ocean van eierleggende haaien zoals de bamboehaai, epaulethaai en luipaardhaai. Deze rog legt geen eieren, tenminste niet in de Ocean. Zij legt eieren in zichzelf. Het ontwikkelende embryo wordt gevoed met dooiermateriaal. Deze eieren zullen na een onbekende tijd uitkomen waarna het roggetje geboren wordt. Deze dieren zijn dus levendbarend, maar op een andere manier dan bij zoogdieren. Dit wordt wel "eierlevendbarend" genoemd.

Uniek in de wereld

Na een aantal maanden was duidelijk te zien dat het vrouwtje dikker werd. De aanwezigheid van liefdesbeten hoefde nog niet te betekenen dat het vrouwtje bevrucht was, maar nu ze dikker werd, leek ze toch drachtig te zijn. En jawel, ruim viereneenhalve maand na de eerste bijtwonden was er een jong geboren. Fantastisch, want dit bleek het eerste jong van de grijze pijlstaartrog in de gehele wereld dat geboren was in een aquarium. Direct werd het diertje uit de lagune gehaald. Het 12 centimeter grote rogje zou geen eten krijgen in de lagune of zelfs aangevallen worden door andere vissen. Toch waren we te laat, het diertje was gewond geraakt voordat het gevangen werd. Helaas overleed hij na twee dagen. Na viereneenhalve maand was er weer een jong, waarbij het probleem zich herhaalde en na drie dagen overleed het jong. Waarom? Miste het moederdier iets in de voeding, werd het jong direct aangevallen, of zijn de eerste jongen per definitie zwak? Of was er wat anders aan de hand? Het derde jong bleef leven. Dit diertje was niet gewond en ging na zeven dagen garnaaltjes eten.

Na drie jaar zijn er al weer vijf levende jongen geboren. Een succes dat door het gehele Ocean-team wordt bejubeld! Het lijkt bijna gewoon te worden als er iedere keer een jong geboren wordt, maar het is toch iedere keer een kroon op het werk! Eén dier is al vertrokken naar het aquarium in Brest, Frankrijk, en één naar Hull, Engeland, terwijl een derde dier binnenkort zal vertrekken naar Lissabon. Deze publieksaquaria gaan op zoek naar nog een ander dier om zo nieuwe stellen te vormen.

Sproeten

Grappig waren de zwarte vlekjes tussen en rondom de ogen van de jongen. Dit is iets wat bij de ouderdieren niet te zien is. Voor de functie hiervan, moet er naar het gedrag van deze roggen gekeken worden. Daar waar mogelijk zullen deze roggen onder het zand verstopt liggen, als ze niet naar voedsel aan het zoeken zijn. Enkel de ogen en de twee gaten achter de ogen zijn boven het zand zichtbaar. De ‘sproeten’ helpen met de camouflage van dat kleine stukje dat voor potentiële rovers zichtbaar kan zijn. De twee grote gaten achter de ogen zijn van groot belang voor het ademhalen. Normaal ademt een rog in via de bek en perst zo het water door de kieuwen naar buiten. Maar als het dier onder het zand verstopt ligt, kan hij niet via zijn bek inademen, vandaar twee grote gaten achter de ogen die als aanvoerkanaal worden gebruikt.

De toekomst voorspellen

Aquariumpraktijk kan soms leiden tot totaal nieuwe gegevens. De kweek van de grijze pijlstaartrog heeft enorm veel nieuwe kennis opgeleverd over de voortplantingscyclus van deze roggensoort. Gegevens die nog niet bekend waren. Zo blijkt deze soort bij drieëneenhalf jaar geslachtsrijp te zijn, tenminste onder de Arnhemse omstandigheden. Paringen blijken direct plaats te vinden na de geboorte van een jong. Dit betekent dat de voortplanting niet afhankelijk is van het seizoen, maar een continu proces is. Ook is hierdoor de draagtijd uit te rekenen. Hier bleek iets niet te kloppen. In bijgaande grafiek zijn data van de geboortes aangegeven met de tussenliggende draagtijd. Hierbij is er vanuit gegaan dat na iedere geboorte een paring volgt. De meeste periodes liggen tussen de 138 en 145 dagen, twee zijn veel langer. Na de dagboeken nog eens goed te hebben bestudeerd, bleek dat precies in het midden van beide periodes het vrouwtje heel dik was en er iets later ook bijtwonden waren gezien. Dit moet op een geboorte wijzen en een daaropvolgende paring met liefdesbeten, alleen het jong was gemist. Leuk want deze praktijk laat weer zien hoe belangrijk het is een goed dagboek bij te houden. De gemiddelde draagtijd is dan 146 dagen. Met dit getal in het achterhoofd wordt het een stuk makkelijker om de toekomst in te kijken. Op 27 augustus vroeg in de morgen wordt het volgende jong verwacht. De weddenschappen kunnen weer worden ingezet, nu maar hopen dat we nog veel succes mogen boeken met de grijze pijlstaartrog.