Chimpansees uit het westen?

Chimpansees behoren zonder twijfel tot de meest populaire dierentuindieren. Geen wonder: het zijn onze naaste verwanten in het dierenrijk, ze lijken in veel opzichten op mensen en ze zijn sociaal, actief en expressief. Ze zijn ook talrijk. Alleen al in de Europese dierentuinen worden op dit moment meer dan 1000 chimpansees gehouden. Geen wonder dat het lang heeft geduurd voor er voor deze soort een stamboek / fokprogramma door de Europese dierentuinassociatie, EAZA, werd gestart. Dat is pas ‘voorzichtig’ gestart in 2003.

Veel moed

Het starten van een fokprogramma was een klus waar iedereen met huivering naar keek tot in 2003 Frands Carlsen, uit de dierentuin van Kopenhagen, en Tom de Jongh van Burgers’ Zoo de handen ineen sloegen, alle moed bij elkaar raapten en een fokprogramma startten voor de chimpansee. Daarbij lag de focus op één van de vier tot nog toe beschreven ondersoorten, de West-Afrikaanse ondersoort. Maar hoe kan dat onderscheid tussen die ondersoorten nu eigenlijk gemaakt worden? Natuurlijk kunnen chimpansees er heel verschillend uitzien, maar in hoeverre die variatie geografisch bepaald wordt of gewoon omdat ze van nature individueel erg verschillen, was niet duidelijk. Wel was er genetisch onderzoek gedaan, waaruit bleek dat de West-Afrikaanse vorm duidelijk van de andere chimpansees verschilde en met behulp van een test konden worden herkend. Bovendien is het ook een ondersoort die door ontbossing sterk wordt bedreigd.

Wie is er nu West-Afrikaans?

Uit het voorgaande lijkt het simpel: test alle chimpansees en je hebt het antwoord. Was het maar zo simpel! De test werkt uitsluitend met DNA dat alleen maar door de moeder aan haar kind wordt doorgegeven. De test zegt dus niets over de ondersoort van de vader (of van de grootvader aan moeders zijde, et cetera). Het resultaat is dus dat we maar van een deel van de chimpansees in Europa kunnen achterhalen of ze tot deze ondersoort behoren. Er zijn er zeker meer, maar met de huidige test weten we nooit zeker welke dieren dat zijn.  

CSI

Al met al is het een heel gepuzzel om te kunnen achterhalen welke chimpansees nu van welke ondersoort zijn. Vaderschappen, afstammingen en DNA-materiaal en dat soms van vele tientallen jaren terug. Alles moet boven tafel komen. Een soort CSI, maar dan voor de chimpansees!

Er is hoop!

Er wordt echter al een tijdje hard gewerkt aan een nieuwe test. Daarmee zal het mogelijk zijn van veel meer van de chimpansees in Europa te bepalen tot welke ondersoort ze behoren. We verwachten dat dat voor het stamboek van de West-Afrikaanse chimpansee een flinke en welkome uitbreiding zal betekenen. En mogelijk komen we dan ook veel meer te weten over de ondersoorten van de andere chimpansees in Europese dierentuinen, want de nieuwe testen zijn zo geavanceerd dat ze die ook kunnen herkennen. Binnenkort worden de eerste testresultaten verwacht. Ook voor de Arnhemse chimpanseegroep zullen de resultaten van groot belang zijn. We kijken er dus naar uit!