Van vaccinatie tot operatie…

Het is maandagochtend 9 uur. De eerste bezoekers zijn zojuist in het park gearriveerd als er een groene jeep met gierende banden de hoek om komt gescheurd. Pillen en spuiten vliegen in het rond en in een oogwenk heeft de hoornraaf een nieuwe snavel en heeft de neusbeer zijn poot in het gips. “Is it an eagle? Is it a cheetah? No…it’s…our vet!!”

Enten

Veel mensen denken bij een dierenarts in een dierentuin aan spanning en sensatie. Waar de meeste dierenartsen zich bezig houden met dieren die ons dagelijks vergezellen in en rondom onze huizen, deinzen dierenarts Henk Luten en diens compagnon Rutger Reurings niet terug voor een panter meer of minder. Toch is het natuurlijk niet alles Western verhalen wat de klok slaat. In veel gevallen is ook het werk van een dierenarts op een plek als Burgers’ Zoo veelal routine. Zo moeten elk jaar de vogels worden ingeënt tegen ziektes als vogelgriep, pseudo-tuberculose en vlekziekte en moeten de rendieren worden gevaccineerd tegen de ziektes die worden veroorzaakt door bijvoorbeeld  Clostridium bacteriën. Daarnaast moet een groot aantal dieren twee maal per jaar worden ontwormd. Echter, het woord routine is op een plek als Burgers’ Zoo niet geheel gepast. Aangezien er wordt gewerkt met wilde dieren, is het altijd oppassen geblazen. In sommige gevallen resulteert dit in een nat pak of een eend in een vreemde bijt.

Preventief handelen

In een dierentuin is het voorkómen van ziektes belangrijker dan het genezen ervan. Naast het enten, wordt er regelmatig mest verzameld en bloed afgetapt om deze op ziektes te controleren. Daarnaast worden haren getrokken ten behoeve van genetisch onderzoek en zorgt de dierenarts voor het inbrengen van transponders (chips), waardoor de dieren kunnen worden geïdentificeerd. Waar mogelijk wordt nog even naar het gebit gekeken en wordt de algehele conditie van het dier bepaald. Belangrijke pijlers hierbij zijn de conditie van het verenkleed of de vacht van de dieren, de manier waarop de dieren op hun poten staan en of ze voldoende eetlust hebben. Zo ongeveer eens per maand komen de dierenarts en de biologen bij elkaar en wordt er gekeken wat er zoal aan de huisvesting, voeding, en dergelijke kan worden verbeterd om eventuele ziektes en problemen in de toekomst te voorkomen.

Rijdende apotheek

Naast preventie fungeert de dierenarts tevens als rijdende apotheek. Met zijn auto volgeladen met medicijnen en spuiten reist Henk Luten meerdere dagen per week van zijn praktijk in Velp naar Burgers’ Zoo. Naast de honden, katten en konijnen die hij normaal gesproken in zijn praktijk behandelt, gaat hij na hoe het met onze kraanvogels, schildpadden, zebra’s en chimpansees is gesteld. Druppels tegen reuma voor de oudjes en pillen tegen infecties bij de jongeren: alles wordt eraan gedaan om de dieren van Burgers’ Zoo zo gezond mogelijk te houden. Ook voor de prikpil ten behoeve van geboortebeperking bij de apen kunnen we bij Henk terecht. Dat de apen van Burgers’ Zoo echter niet zitten te wachten op onze medicijnman wordt snel duidelijk. Eén stap in het apenverblijf is al voldoende om een luid gebrul teweeg te brengen. Met wilde gebaren wordt duidelijk gemaakt dat ze absoluut niet zitten te wachten op deze indringer. Een bezoekje aan deze dieren wordt dan ook beperkt tot het uiterst noodzakelijke. Dit tot groot genoegen van de aanwezige apen!

Van hot naar her

Andere zaken waarbij de hulp van de dierenarts wordt ingeroepen, zijn de transporten in en om de dierentuin. Door renovatie en nieuwbouw, moeten de dieren soms van de ene naar de andere stal worden verplaatst. Pas geleden was het de beurt aan de basterdgemsbokken om hun vertrouwde stal in te ruilen voor de nieuwe stallen onder de toekomstige Afrikaanse ‘kopjes’. Bij dit soort wilde dieren is het de taak van de dierenarts om de dieren licht te verdoven, zodat ze op een veilige manier de plaats van bestemming bereiken. Eenmaal aangekomen is het weer de dierenarts die ervoor zorgt dat de dieren snel uit hun roes ontwaken. Na enkele seconden staan de dieren weer op hun poten en is het tijd hun nieuwe onderkomen te verkennen. Ook wanneer de dieren naar een andere dierentuin moeten worden getransporteerd, staat de dierenarts paraat. Hoewel de verzorgers veel ervaring hebben met het vangen en transporteren van hun dieren, staat de dierenarts stand-by om eventuele lastige individuen te verdoven. Henk heeft in de tijd dat hij werkzaam is bij Burgers’ Zoo bovendien een hoop ervaring opgedaan in het vangen van verschillende soorten. Bij het transport van de kamelen wierp hij zich dan ook als een ware rodeorijder om de hals van een kameel, die het bij de aanblik van zijn nieuwe berijder op een lopen zette. Vele handen zijn er uiteindelijk aan te pas gekomen om het dier veilig en wel in zijn trailer te krijgen.

Niet over rozen

Natuurlijk is de dierenarts er ook om dieren daadwerkelijk te behandelen. Met behulp van een echo- en röntgenapparaat kunnen de verschillende dieren worden onderzocht. Indien nodig, wordt het dier in de operatiekamer van de dierentuin of in de praktijk van de dierenarts geopereerd. Helaas is het zo dat er niet in alle gevallen kan worden geopereerd of behandeld. Ook leven dierentuindieren, mede dankzij het werk van de dierenarts, langer dan hun wilde soortgenoten. Hierdoor kunnen ze op latere leeftijd te maken krijgen met verschillende ouderdomsverschijnselen en mankementjes, die ze normaal gesproken in het wild niet zouden overleven. Het kan dus voorkomen dat er niets meer kan worden gedaan en dan is het voor het dier vaak beter deze uit zijn of haar lijden te verlossen. Ook geboortes die niet volgens de regels van de natuur verlopen komen voor. Bij een moeilijke geboorte van een zebrajong wordt de dierenarts erbij gehaald om de merrie uit haar benarde positie te bevrijden. Helaas is meestal het jong in zo’n geval niet meer te redden, maar wordt alles in het werk gesteld om de merrie te laten overleven. Eenmaal weer volledig tot rust gekomen, kan ze maanden later alsnog een kerngezond jong ter wereld brengen. De wetten van de natuur gaan nu eenmaal niet over rozen!

Zo blijkt maar weer dat een dierentuin niet zonder zijn verzorgers kan, maar dat ook de dierenarts op een plek als deze onmisbaar is. En ach…aan het eind van de rit is de leeuw niets meer dan een siamees met manen…toch?!