Het kopje van Arnhem

Bij de Savanne in ons park ontstaat een ‘kopje’. Dat woord kent verschillende betekenissen. We hebben het in dit geval niet over een kleine kop van een dier of over een stuk serviesgoed. Veel mensen kennen 'Het Kopje van Bloemendaal' wel, een uitspanning met uitzicht op een heuvel in de oude duinen ten westen van Haarlem. Eigenlijk is het de naam van die heuvel zelf. Ook in het woordenboek zien we “bergtop, alleenstaande hoge heuvel” als één van de betekenissen van het woord ‘kopje’.

In Zuid-Afrika werd die term met name gebruikt om er een bepaald type heuvels mee aan te duiden. Het zijn granietformaties die als een soort enorme puist in het vlakke landschap van de savanne van veraf opvallen. Het ontstaan ervan heeft te maken met het verschuiven van de verschillende aardschollen waaruit de korst van de aarde bestaat. Daarbij worden ook stukken aardkorst naar beneden gestuwd, naar het gloeiende hart van de aarde. Het smelt daarbij en het blijft daarop drijven, omdat het lichter is dan de magma eronder. Daarbij zet het zich af tegen de onderkant van de aardkorst. Die wordt daardoor steeds dikker op zo’n plaats en zo’n dik stuk aardkorst wordt daardoor ook naar boven geduwd. Zo ongeveer zoals een ijsberg, die weliswaar grotendeels onder water blijft, maar voor een deel boven het oppervlakte uitsteekt.

Het gesteente dat zich zo vormt onder de hoge druk van een dikke aardkorst, bestaat uit grote minerale kristallen. Het daardoor grofkorrelige gesteente kennen we als graniet. Terwijl in de loop der tijden het graniet aan de onderzijde verder aangroeit, vindt er aan de bovenzijde erosie plaats en verdwijnt er materiaal als puin, gruis of zand naar de omgeving. Er vindt dus een voortdurende beweging plaats van granietlagen naar boven toe. Daarbij ligt er langzaam steeds minder bovenop, de druk neemt af en daardoor gaat het graniet uitzetten en scheuren. Er ontstaat een stelsel van horizontale en vertikale scheuren dat het graniet in blokken verdeelt. Door de scheuren vindt vocht een weg en dat neemt zuren mee uit de bodemlaag erboven die het gesteente beginnen aan te tasten. Vooral op de hoeken van de scheuren hoopt zich het uiteenvallende graniet op en wordt deze ‘chemische erosie’ nog erger. Langzaam veranderen de blokken graniet in afgeronde keien. Eenmaal aan de oppervlakte doen boomwortels en het weer er nog een schepje bovenop. De ronde keien rollen vaak  opzij en uiteindelijk blijven de minder aangetaste delen van de formatie overeind staan, vaak met nog hier en daar een losse kei er bovenop.

Dit soort heuvels zien we ook in andere delen van de wereld. De naam ‘kopje’ wordt  ook elders in Afrika gebruikt om ze mee aan te geven. Ook in het Oost-Afrikaanse savannegebied, dat model stond voor de savanne in Arnhem, zien we kopjes. Door de afwijkende vochthuishouding op zo'n kopje’ zien we er ook een vegetatie die heel anders is dan in de omgeving. Veel gevarieerder dan op de uitgestrekte grasvlakten. Die grote plantenvariatie trekt ook veel diersoorten aan die het op de open vlakten moeilijk hebben.

In de grote wildparken zijn de kopjes bovendien geliefd om het schitterende uitzicht dat ze op de savanne bieden. Vandaar dat ze nogal eens uitgekozen worden als lokatie voor een ‘lodge’, zo’n typisch Afrikaans hotel voor safarigangers. Toen we een paar jaar geleden begonnen  met de plannen voor een nieuw restaurant bij de savanne, was het dan ook niet moeilijk de juiste stijl te kiezen. Een restaurant met de sfeer en het uiterlijk van een Afrikaanse lodge dat vanaf een kopje uitzicht op de savanne moest bieden.

Vanaf de brug langs de savanne zijn inmiddels de eerste contouren van het kopje tussen het steigerwerk door te herkennen. Daarachter vordert ook de ruwbouw van het nieuwe restaurant en de nieuwe giraffestal. Samen met het onder het nieuwe terras geplaatste centrale magazijn voor de horeca in ons park vormt dit de derde bouwfase van de uitbreiding van de Bush.

De bouw van de imitatierotsen die samen het kopje gaan vormen, is echt specialistenwerk.

In grote lijnen gaat de bouw van deze rotsen net zo als dat in de Desert en Ocean ging. Alleen werd er in de Ocean geen staal gebruikt om de wapeningsconstructie mee te bouwen. Dat kon daar niet omdat dat staal in het zoute water onmiddellijk zou gaan roesten. Zelfs roestvrij staal kan daar uiteindelijk niet tegen!

Aan de hand van een maquette wordt een frame gebouwd van wapeningsstaal. Aan de binnenzijde zorgen plastic electriciteitsbuizen voor een paar centimeter afstand tussen dit frame en een fijn kunststof gaas dat op de buizen geknoopt wordt. Daarop wordt, vanaf de binnenzijde van de rots, een laagje polyurthaanschuim gespoten. Van buitenaf kan er nu spuitbeton tegen het gaas worden gespoten. De stalen wapening komt zo helemaal in het beton te liggen. Na een eerste laag constructief spuitbeton, volgt een tweede laag, waarvan kunstenaars de oppervlakte bewerken  om het er zo natuurlijk mogelijk uit te laten zien. Ze schrapen, steken en snijden erin. Uiteindelijk zal een verflaag de afwerking verzorgen. Struiken en andere planten moeten de slagroom op de taart worden en het kopje zo realistisch mogelijk maken.

In de komende maanden zullen de rotsenbouwers hun werkterrein uitbreiden en geleidelijk krijgt dan ook de rest van het kopje gestalte.