Rumoer bij de rendieren

Het is inmiddels een jaar geleden dat de gedomesticeerde rendieren hun plekje afstonden aan de bosrendieren en verhuisden naar het aangrenzende verblijf.

Het is inmiddels een jaar geleden dat de gedomesticeerde rendieren hun plekje afstonden aan de bosrendieren en verhuisden naar het aangrenzende verblijf. Er is de afgelopen tijd al veel gebeurd met beide groepen rendieren, en ook de komende maanden staat er in dit stuk van het park genoeg te gebeuren. Noch voor de dieren, noch voor u zal het daar de komende maanden stil zijn!

Even opfrissen

Toen de stamboekhouder van de Europese bosrendieren op zoek was naar plaatsen buiten Scandinavië voor deze ondersoort, hoefden we er niet lang over na te denken om deze dieren te gaan houden. We kregen vorig jaar echter veel meer bokken dan hinden, en na drie maanden ging ook nog één van de vrouwtjes dood.

Bij de gewone rendieren was het ook een enerverend jaar. Eind 2002 ontvingen we een rendiervrouwtje uit een andere dierentuin en haar komst deed bij de anders zo rustige kudde behoorlijk wat stof opwaaien. Vorig jaar was geen goed jaar voor de rendieren; terwijl in 2002 alle jongen groot werden, stierf in 2003 meer dan de helft van de jongen en dat baarde ons natuurlijk zorgen.

Al doende leert men

Uiteraard hebben we voor de komst van de bosrendieren alle mogelijke informatie over deze soort verzameld, zowel over de levenswijze in het wild als over het houden van deze dieren in dierentuinen. We moesten zelf ook veel praktische ervaring opdoen. Het houden van bosrendieren blijkt in de praktijk toch een beetje anders dan het zorgen voor huisrendieren. Ze kwamen hier bijvoorbeeld aan met een dieetplan waarop ‘rendiermos’ stond. Nou, probeer daar hartje zomer in Nederland maar eens aan te komen! De dierentuinen hadden met de rendieren ook wat voedsel meegestuurd, maar dat was in Nederland niet verkrijgbaar; gelukkig konden de dieren vrij snel gewend worden aan de “Hollandse pot”, waarin uiteraard wel alle voor bosrendieren noodzakelijke voedingsstoffen zitten.

Daarnaast waren de bosrendieren een stuk wilder en sterker dan de huisrendieren. Toen ze afgelopen najaar voor een enting gevangen moesten worden, bleek dat er meer dan één persoon voor nodig was om een rendier vast te houden; het rendier sleurde de verzorger gewoon mee. Daarna lieten de anderen zich niet gemakkelijk meer vangen.

In tegenstelling tot de huisrendieren kunnen bosrendieren enorm goed springen; ze springen uit stilstand zó over je heen! Kortom: bosrendieren houden bleek geen sinecure.

Al kijkende leert men ook

Nu we in Burgers’ Zoo twee verschillende vormen van het rendier hebben, is dit de perfecte gelegenheid om de twee soorten eens uitgebreid te vergelijken. Twee studenten van de Faculteit Diergeneeskunde in Utrecht namen dat “uitgebreid vergelijken” wel erg serieus, want ze hebben twee keer vier weken de bosrendieren en huisrendieren bestudeerd. Bij beide soorten hebben de studentes onder andere gekeken of er een rangorde te bepalen viel. Het idee was dat de rangorde wel eens iets te maken kon hebben met de sterfte van de jonge rendieren. Die sterfte kwam volgens de Universiteit van Utrecht uit onderzoeken op de dode jongen waarschijnlijk door een zeer wisselende voedingstoestand van de moederdieren; sommige waren te dik waardoor de bevalling moeilijk zou zijn, anderen waren te mager waardoor ze onvoldoende voeding voor hun jong hadden. Aan het dieet was echter niets veranderd, dus mogelijk was de veranderde rangorde van invloed.

Bij bosrendieren wilden de studentes ook naar de rangorde kijken, om te zien welke man (van de zeven!) de baas was en of de vrouw ook een voorkeur voor hem had. Daarnaast wilden ze weten of de rangorde veranderde voor en tijdens de paartijd.

Resultaten vragen om actie

Helaas werkten de rendieren niet altijd even goed mee. Zo moest er soms een huisrendier op stal staan omdat het te mager werd. De bosrendieren maakten het helemaal bont, want in de paartijd vlogen de zeven mannen en masse op het vrouwtje, zodat we haar apart hebben moeten zetten. De stamboekhouder had ons al aangegeven welk mannetje het best geschikt zou zijn voor de hinde. Fokprogramma’s zorgen ervoor dat alle dieren zich evenveel kunnen voortplanten, zodat hun genen niet verloren gaan, maar eigenlijk is dit niet natuurlijk. In de evolutie gaan de zwakke genen juist verloren! Gelukkig kwam de genetisch meest interessante bok ook bij de studenten als sterkste uit de bus. De andere zes bosrendierbokken zijn begin januari naar Blijdorp verhuisd. Inmiddels was er al met de stamboekhouder afgesproken dat alle jongen uit 2003 ook naar Nederland zouden komen. Als deze ZieZoo verschijnt, is een aantal van deze (vrouwelijke!) dieren misschien al in Burgers’ Zoo. Dit keer krijgen we alleen hindes, de bokken gaan  naar een andere Nederlandse dierentuin. Op deze manier hebben we in twee jaar tijd een stevige basis voor bosrendieren in Nederland gelegd.

Hoe langer je kijkt, hoe meer je ziet

Bij de rendieren wisten de verzorgers al dat er een rangorde was, en de studenten hebben die nauwkeurig kunnen vaststellen door te kijken naar onderlinge interacties. Een rendier dat een ander rendier steeds wegjaagt, staat duidelijk hoger in rang. Het bleek echter dat hoger geplaatste rendieren een totaal ander dieet hadden dan de lagere in rang. Hoger geplaatste dieren konden eten uit de voerbak, terwijl de anderen op een afstandje moesten toekijken. Vaak was er dan niets meer voor hen over, zodat zij hun maag met takken of afgevallen bladeren moesten vullen. De diëten die we in Burgers’ Zoo aan onze dieren voeren, zijn helemaal uitgerekend om te voldoen aan de behoeftes van alle dieren, maar bij de rendieren werkt dat dus niet. Dat verklaarde ook dat één rendier regelmatig braakte. Zij stond laag in rang, dus als ze bij een gevulde voerbak kon komen, moest ze zó snel eten, dat ze zich vaak verslikte en alles er weer uit kwam. Daarom hebben we bij de gewone rendieren de drie laagste in rang naar een andere dierentuin gestuurd, waar ze geen concurrentie hebben. We zullen zorgen dat de overgebleven negen dieren zeker rond het werpen (in mei) in topconditie zijn!

Kortom: ook in 2004 zullen beide groepen ons zeker bezig houden!