Gorilla Sophie is dood

Vaste bezoekers hebben misschien al gemerkt dat één van de vrouwtjes in onze gorillagroep, Sophie, er niet meer bij is. We maakten ons al een paar jaar zorgen om haar gezondheid. Toch hadden we niet verwacht haar op een morgen zomaar dood in haar slaaphok te vinden.

Uit Afrika

Sophie was één van de zeven gorilla’s die in 1984 vanuit Cameroon naar Arnhem kwamen.. Ze waren als babies opgevangen door een Franse familie, die dat al eerder gedaan had. Gorilla’s, maar ook andere apen en veel meer diersoorten worden in grote delen van Afrika bejaagd om als ‘Bushmeat’ te worden verhandeld. Babies van zulke soorten leveren niet alleen weinig vlees, het lijkt erop dat zelfs bushmeatjagers gevoelig zijn voor de angstige baby-ogen en een opvang voor ze zoeken.

In die tijd was de politieke situatie in Cameroon erg onstabiel en de Franse familie wilde terug naar het veilige Europa, maar wilde niet dat de inmiddels al aardig opgroeiende gorilla’s alsnog zouden worden opgegeten. Uiteindelijk hebben natuurbeschermingsinstanties een oplossing gezocht en daarbij Burgers’ Zoo benaderd. Aanvankelijk zag het ernaar uit dat de opvang hier tijdelijk was. De hoop bestond dat er in Cameroon een nieuw reservaat met opvangcentrum voor jonge gorilla's kon worden gevestigd. Door de politieke situatie in het land is dat er toen niet van gekomen en zijn de gorilla’s gewoon in Arnhem gebleven. Ze maakten deel uit van het Europese fokprogramma (EEP) voor deze soort en in dat kader zijn verschillende van de gorilla’s naar andere dierentuinen verhuisd. Er kwamen ook een paar gorilla’s van andere tuinen naar Arnhem, er werden jongen geboren en er zijn ook eerder een paar gorilla’s gestorven. Uiteindelijk waren Sophie en Laika de laatste twee van die eerste zeven gorilla’s in ons Park.

Een zorgenkindje

Sophie was klein van stuk en voor een gorilla ook iel gebouwd. Met name in de eerste jaren hier had ze gezondheidsproblemen die haar duidelijk aan te zien waren. Ze had een hele slechte vacht, was mager en maakte de indruk maar een zielig aapje te zijn. Langzaam is ze er bovenop gekomen en met name toen ze eenmaal drachtig werd van haar eerste dochter, Shatilla, leken alle gezondheidsproblemen over.

Later komen er echter nieuwe problemen. De symptomen zijn in het begin niet erg duidelijk. Soms leek het of ze slecht ziet, op andere momenten kan ze niet goed zien. Soms lijkt ze ook wat wankel op haar benen te staan en zo nu en dan heeft ze opeens kleine sneetjes of schaafwondjes op vreemde plaatsen. Haar ogen worden onderzocht en er worden scans van haar hersenen gemaakt, op zoek naar een mogelijke oorzaak, maar er wordt niets gevonden. Als Shatilla wat groter wordt doet zich de vraag voor of we Sophie nog wel een jong willen laten krijgen. Aan de ene kant lijkt het een hele belasting te zijn om haar in deze conditie nog een jong te laten grootbrengen, aan de andere kant zien we dat Shatilla een hele steun is voor Sophie, vooral als ze weer eens vrijwel blind is. Shatilla deelt dan haar eten met Sophie, die het zelf niet meer ziet liggen. Maar Shatilla zal ouder worden en het druk krijgen met haar eigen leventje. En wie is er dan om Sophie te helpen? Sophie is ook een zorgzame moeder en moeten we haar dat ook nog ontnemen? Uiteindelijk hebben we voor Sophie geen voorbehoedsmiddel voorgeschreven en dus werd ze weer drachtig. En weer verdwenen de symptomen en knapte Sophie helemaal op. Shinda werd geboren en twee maanden later bleek wat er achter de gezondheidsproblemen van Sophie zat; ze leed aan epilepsie. Vanaf dat moment zien we regelmatig aanvallen. Opvallend is dat de andere gorilla’s heel zorgzaam zijn voor Sophie en zich keurig over Shinda ontfermen als Sophie even van de wereld is. Zodra ze weer bij haar positieven komt, krijgt ze haar baby keurig weer terug. De aanvallen lijken zelfs wel erg regelmatig te komen. Misschien hangen ze wel samen met haar hormooncyclus. Ook het uitblijven van de symptomen tijdens haar dracht lijkt in dat plaatje te kloppen. Misschien heeft ze er wel baat bij als we de cyclus stil leggen door haar de prikpil te geven?

Als we Sophie dood vinden is het nauwelijks twee weken nadat we haar die prikpil gegeven hebben. We denken dat ze ’s nachts een epilepsie-aanval heeft gehad, maar waardoor ze nu eigenlijk dood ging dat weten we nog niet.

Een voorbeeldige vader

Shinda is op het moment dat haar moeder sterft nog maar zeventien maanden oud. Ze is wel erg zelfstandig voor haar leeftijd. Ze had vaak genoeg haar eigen boontjes te moeten doppen als de conditie van Sophie te wensen over liet. Toch heeft ze natuurlijk nog een hele nauwe band met Sophie en ze wil het lichaam van haar gestorven moeder niet los laten. Het is tenslotte Bauwie, de grote zilverrugman in de groep, die zich over zijn dochter ontfermt en haar voorzichtig bij Sophie weghaalt en op zijn brede rug meedraagt. In de eerste dagen is het vooral Bauwie die als een echte moeder (of geëmancipeerde vader?) voor de kleine Shinda zorgt. Hij draagt haar rond, speelt met haar, hij wacht op haar als ze achterblijft en houdt zorgzaam toezicht als de verzorgers Shinda eraan wennen om babymelk uit een zuigfles door de tralies te drinken. Ook grote zus Shatilla moedert steeds meer mee. Overdag is Shinda nu meestal bij Shatilla te vinden, als ze tenminste niet aan het ravotten is met de twee andere gorillapeuters. Bauwie houdt het nog steeds goed in de gaten en ’s nachts slaapt Shinda op schoot bij Bauwie.

Een mooi voorbeeld van de ontroerende zorg die Bauwie voor zijn moederloze dochter toont:

Het begon plotseling hard te regenen. Snel openen de verzorgers de schuiven, waardoor de gorillagroep van het buitenverblijf door de ongeveer 150 meter lange verbindingsgang naar het binnenverblijf kunnen gaan. Bij zo’n plensbuis was het begrijpelijk dat elke gorilla zo snel als mogelijk naar de droge bestemming rende. Even waren ze Shinda allemaal vergeten. Tot halverwege de gang Bauwie, die de groep sloot, plotseling bleef staan en omkeek. Blijkbaar realiseerde hij zich ineens dat er iets niet klopte. Een eindje achter hem stond Shinda een beetje te jammeren in de gang voor een plas met water. Blijkbaar durfde ze daar niet verder. Voorzichtig moedigde Bauwie de kleine Shinda aan om toch maar gauw door te lopen. Toen ook de zachte duwtjes van zijn enorme handen niet hielpen, pakte hij Shinda voorzichtig met één hand op en op één hand en twee voeten bracht hij Shinda weer bij de groep in het droge binnenverblijf. De aanwezige verzorgers smolten niet van de regen, maar wel van het tafereel.