Dierentuinen en natuurbescherming

Natuurbescherming is voor vrijwel iedereen een heel bekend begrip. Je hoort, leest en ziet er veel over en je moet er vaak voor betalen. Het geld gaat dan naar personen of organisaties die vanuit een idealisme proberen stukken natuur of diersoorten te redden die gevaar lopen te verdwijnen.

Dat is het principe, maar het proces verloopt meestal moeizaam. Het is voor velen moeilijk om voldoende geld te vinden, de geldstroom op gang te houden en te zorgen dat het op de juiste manier wordt besteed. Daarbij komt dat de problemen in de natuur de neiging hebben alsmaar groter te worden terwijl de fondsen niet meegroeien. Bovendien kunnen er mensen zijn die de situatie anders beoordelen en zelfs tegenwerken. Natuurbescherming betekent dus hard werken, eigenlijk tegen de stroom op roeien.

De situatie wordt makkelijker wanneer aan iedereen duidelijk gemaakt kan worden wat er op het spel staat, wanneer er een goede voorlichting plaats vindt. En dat kan eigenlijk pas goed wanneer er voldoende harde feiten bekend zijn, bijv. hoeveel er in de afgelopen tijd verloren is gegaan of welke processen zich afspelen. Dat wil dus zeggen dat er ook onderzoek moet hebben plaats gevonden. Ook moet er later natuurlijk gekeken worden wat het effect van de natuurbeschermingsacties is en moet het onderzoek dus voortgezet worden. Onderzoek, voorlichting en betrokkenheid zijn dus wezenlijke bestanddelen van kansrijke natuurbeschermingsprojecten.

Dierentuinen zijn van oudsher plaatsen waar mensen kennis kunnen maken met dieren van over de hele wereld. Daar is steeds meer voorlichting bijgekomen. Honderden miljoenen bezoekers worden wereldwijd door duizenden dierentuinen geïnformeerd over de natuur dicht bij huis en ver weg. De dieren zijn hierbij de aandachttrekkers en tegelijkertijd de belangrijkste vertellers van de boodschap. Zij vertegenwoordigen als het ware hun soortgenoten in het wild en laten de mens zien hoe bijzonder ze zijn. Dierentuinen van over de hele wereld hebben in 1993 met elkaar een ‘World Zoo Conservation Strategy’ geproduceerd, een document waarin ze aangeven dat ze met elkaar wezenlijk willen bijdragen aan het behoud van de natuur (en daarmee onze wereld). Dit kunnen ze doen door bijvoorbeeld te vertellen over de problemen, speciaal zeldzame dieren te gaan fokken om ze later misschien weer in de natuur uit te kunnen zetten of door ondersteuning te verlenen aan onderzoekers en natuurbeschermers in het veld.

Vier jaar later, in 1997, hebben de Nederlandse dierentuinen die samenwerken in de Nederlandse Vereniging van Dierentuinen (NVD) een eigen stichting opgericht om dit doel nog effectiever te bereiken. De stichting werd genoemd: Stichting Dierentuinen Helpen (SDH). Deze stichting is bedoeld ter financiering van allerlei projecten om diersoorten te behouden. Dat kan gebeuren in verre, tropische oorden maar ook dichterbij in Europa. De dierentuinen zorgen voor een jaarlijkse donatie en via allerlei acties kan er extra geld worden gekregen uit het bedrijfsleven of van instellingen die goede doelen ondersteunen.
Jaarlijks kan op deze manier enkele tonnen worden uitgekeerd aan onderzoekers en natuurbeschermers over de hele wereld. Maar dat gebeurt natuurlijk niet zo maar. Het bestuur van de stichting moet de projecten eerst beoordelen op de punten die in het begin van dit artikel genoemd zijn: een goede wetenschappelijke basis, betrokkenheid en voorlichting van de lokale bevolking en duurzaamheid.

Op deze basis zijn al vele projecten geadopteerd. Hier volgen enkele voorbeelden. In Oeganda heeft SDH al enkele jaren wezenlijk bijgedragen aan de ontwikkeling van het Uganda Wildlife Education Centre en aan het onderzoek aan grote roofdieren dat door de universiteit van Kampala wordt uitgevoerd. Het geld is niet alleen besteed aan het veldwerk maar ook aan de organisatie van een workshop om Afrikaanse experts met elkaar in contact te brengen. Samen met het Noorderdierenpark heeft de stichting een educatie-bus gefinancierd die in Chili de kustbevolking bewust maakt van de benarde positie van o.a. de daar levende Humboldtpinguïn. Op Zanzibar wordt hulp verleend aan de bescherming van de Aders’ duiker door het opzetten van een fokstation en ondersteuning van voorlichtingsprogramma’s: de zeldzame duikers worden er nl. als Bushmeat gejaagd.

In noordelijker streken is SDH betrokken bij bijvoorbeeld de bestrijding van stroperij en bosbranden in het leefgebied van de Amoerpanter in oost Siberië en de reïntroductie van de Europese nerts in Estland. In Indonesië betaalt SDH mee aan de totstandkoming van een reservaat voor orang oetans op Kalimantan en aan het onderzoek naar o.a. hertenzwijnen en anoa’s (dwergbuffels) op Sulawesi. Kortom de stichting is zeer veelzijdig actief en bundelt de krachten van de Nederlandse dierentuinen.

Daarnaast is in 2000 de Europese Associatie van Zoologische tuinen en Aquaria (EAZA) met honderden leden begonnen aan jaarlijkse, internationale campagnes. De eerste herinnert u zich waarschijnlijk nog wel: de Bushmeat-actie waarbij dierentuinen zo’n 2 miljoen handtekeningen verzamelden voor een petitie die in Brussel aan is geboden om de handel in Bushmeat in Afrika politiek aan de kaak te stellen en tegen te gaan.
De volgende actie, in 2001 gestart, betrof de redding van het atlantische regenwoud in Brazilië. Hierbij moet er geld worden verzameld om gebieden aan te kopen die de bosrestanten van dit eens zo uitgestrekte en heel bijzondere bos weer met elkaar te verbinden. Hierdoor krijgen de kleine dierpopulaties betere kansen te overleven. De Nederlandse en Belgische tuinen hebben hiervoor gezamenlijk informatieborden geproduceerd en met money-spinners of speciale acties wordt er in de parken geld verzameld. Het resultaat wordt deze maand internationaal gemeten en bekend gemaakt tijdens het jaarlijkse EAZA congres. In de volgende Ziezoo zullen we u het resultaat melden en tevens aangeven wat de volgende Europese actie gaat worden.

Naast deze gemeenschappelijke projecten heeft vrijwel elk park ook nog ‘privé-projecten’. Zo is Burgers’ betrokken bij de verwerving en het beheer van natuurgebieden in Belize. Informatie hierover is te vinden in de tentoonstelling in het tentoonstellingsgebouwtje naast de ingang van de Bush en voor de geïnteresseerden heeft dhr.van Hooff een videoband beschikbaar met een documentaire over dit gebied.

Al met al zal duidelijk zijn dat dierentuinen zich sterk bewust zijn van hun verantwoordelijkheid jegens de natuur waar zij zo graag over vertellen en waarvan zij de kostbare ambassadeurs, de dieren en planten, mogen koesteren en ter lering en bewondering mogen tonen aan iedere belangstellende.