Doktersvissen zijn een ongeveer tachtig leden tellende familie van de baarsachtige beenvissen. Qua lichaamsvorm herken je een doktersvis aan zijn zijdelings sterk afgeplatte lichaamsvorm en zijn kleine mondje dat gekenmerkt is door een grotere bovenkaak dan onderkaak. Typerend is ook zijn zwemstijl, waarbij hij vooral zijn borstvinnen gebruikt om voortstuwing te krijgen. Bij twijfel helpt een blik op de staartwortel. Daar heeft hij aan beide lichaamskanten één tot drie kleine stekels, de ‘mesjes’.
Op zich zijn doktersvissen niet de grootste vechtersbaasjes, maar ze dragen hun messen natuurlijk niet voor niets bij zich! Bij sommige soorten zijn de messen standaard uitgeklapt, bij andere soorten staan ze pas in een rechte hoek van het lijf af, als de vis een snelle bocht zwemt of met zijn staart slaat. De mesjes zijn aardig scherp en kunnen een andere vis flink verwonden. De doktersvis gebruikt zijn mesjes om zich te verdedigen. En bij diverse soorten willen de mannetjes ook met elkaar om een territorium of om een groep vrouwtjes vechten.
Tussen de soorten, maar zelfs binnen één soort doktersvissen is er veel variatie wat het gedrag rondom de voortplanting betreft. Sommige soorten vormen tijdelijk paartjes, andere komen in grote groepen bij elkaar om te paaien. Vaak wordt direct voor het kuit- of hom-schieten een ‘dansje’ met elkaar gezwommen. Na het afgeven van sperma en eitjes in het open water is er verder geen broedzorg meer.
De meeste doktersvissen grazen algen van het koraalrif. Daarmee vervullen ze een belangrijke rol bij het schoonhouden van de koralen, zodat de koraaldiertjes niet overwoekerd worden en voldoende licht krijgen. De eenhoorndoktersvissen eten vooral plantaardig plankton in het open water, maar trekken zich zoals alle doktersvissen tussen de spleten in het rif terug om ‘s nachts te schuilen. De ontlasting die ze daar afzetten, schijnt heel gunstig te zijn voor de koralen en ander klein leven in het koraalrif.
Gelukkig is nog van geen één soort doktersvis bekend dat hij zeldzaam of met uitsterven bedreigd is. De grotere soorten zijn in tropische landen vaak op de vismarkten te vinden, om op te eten. Wij vinden dat misschien zonde om zo’n mooie, kleurrijke vis op te peuzelen, maar op zich is het een prima maaltijd en niet per se nadelig voor het ecosysteem, tenzij je bepaalde gebieden te sterk bevist.
In Burgers’ Ocean zwemt een tiental soorten doktersvissen, van verschillende grootte en kleur. Als je een keer doorhebt hoe een doktersvis eruit ziet, herken je ze vrij snel!
Doktersvissen kunnen in aquaria aardig goed ruzie maken, dus er moet veel zorg besteed worden aan de vraag welke soort bij welke soort wordt gezet. De witborstdoktervis bijvoorbeeld kan vrij agressief zijn tegen andere doktersvissen, terwijl hij het goed kan vinden met andere vissoorten. Ook de hoeveelheid beschikbaar voedsel speelt een rol hoe zo’n witborstdoktervis zich gedraagt. Als er veel voedsel voorhanden is, tolereert hij wat soortgenoten om zich heen, maar bij schaarste wordt hij echt ongezellig.
Niet alleen in de Ocean zwemmen doktersvissen, maar ook in Burgers’ Mangrove. Daar zwemmen een aantal blauwe doktersvissen (Acanthurus coeruleus) in de kreek bij de wenkkrabben, met de specifieke taak om algjes op te eten.
