Wat is een ecodisplay? De Bush

Arnhemse tropisch regenwoud

De Bush laat ons kennismaken met de wereld van het tropisch regenwoud. Er valt uiteraard veel water in zo’n tropisch regenwoud. Om dat te realiseren, wordt de Bush met een ingenieus bewateringssysteem elke nacht een aantal uren beregend. Het water dat we hiervoor gebruiken, is deels opgevangen regenwater. Ook slaan we overtollige warmte in de hete zomermaanden op in onze WKO-installatie (Warmte/Koude Opslag) om deze in de winter weer omhoog te pompen en nog slechts deels extra te hoeven verwarmen.

In zo’n warm en vochtig klimaat wil de vegetatie wel groeien. Het hele jaar rond snoeien we in de Bush, maar in het najaar meestal wat grotere hoeveelheden. Recycling van de kostbare voedingsstoffen is in een tropisch regenwoud essentieel. Op het eerste gezicht zou je op grond van de enorme verscheidenheid aan plantensoorten en de hoeveelheid vegetatie vermoeden dat de bodem in een tropisch regenwoud wel erg rijk aan voedingsstoffen moet zijn. Het tegenovergesteld is echter het geval: de grond is bijzonder arm. Tropische regenwouden worden om die reden wel eens ‘woestijnen met bomen’ genoemd. Het wortelstelsel van de planten neemt alle voedingsstoffen direct weer op, die door allerlei bacteriën, schimmels en kleine diertjes uit rottend plantenmateriaal zijn afgebroken en gebruikt deze weer voor verdere groei van de planten.

Veel van het gesnoeide plantenmateriaal wordt gehakseld en weer terug op de bosbodem verspreid. Zo blijven de voedingsstoffen in de Bush in het systeem. De kringloop is intact; we bemesten de planten niet bij. Een klein deel van het verse materiaal wordt ook als diervoeding gebruikt, bijvoorbeeld voor bladetende apen of olifanten. In het tropisch regenwoud woedt een constante strijd om het zonlicht: vandaar ook dat veel planten zich boven in de boomtoppen op takken van andere planten vestigen. Deze plantensoorten noemen we epifyten. Het snoeien is ook belangrijk om bosbouw-technische redenen: wij willen graag de diversiteit van de verschillende ontwikkelingsstadia van het tropisch regenwoud laten zien.
Net zoals in het regenwoud, valt er ook in de Bush wel eens een boom om. Hier maken we dan gelijk gebruik van om open plekken in het woud te creëren, waar het zonlicht tijdelijk tot op de bodem komt. Hierdoor krijgt beplanting op de bosbodem een kans om tot volle wasdom te komen.

Het tropisch regenwoud van de Bush is een complex ecosysteem waarin alle diersoorten een bepaalde niche innemen. Sommige kleinere dieren als vissen, anolissen, veel insectensoorten en bijvoorbeeld kleine kikkertjes worden actief bejaagd door diverse andere diersoorten. Soms wordt een bepaalde mierensoort te talrijk. In veel traditionele dierverblijven worden dan gifdoosjes buiten het bereik van de hoofdbewoners geplaatst en klaar is Kees. In een ecodisplay zou je dan echter de bodem van de voedselketen gaan vergiftigen, met alle ongewenste gevolgen van dien! En dus zul je naar een biologische oplossing moeten zoeken door bijvoorbeeld een natuurlijke vijand van die mierensoort te introduceren. Maar dan moet die natuurlijke vijand op zijn beurt natuurlijk niet zelf weer te talrijk worden… Kortom, je bent altijd heel voorzichtig aan het zoeken en bijsturen om tot een natuurlijk evenwicht te komen.

Niet alleen zijn er diverse soorten relaties tussen diersoorten onderling, maar ook zijn er belangrijke relaties tussen dier- en plantensoorten. Zo zijn sommige plantensoorten voor hun bestuiving volledig afhankelijk van bepaalde diersoorten. Dat kunnen vogels zijn, maar ook vleermuizen bijvoorbeeld. In andere voorbeelden eten zoogdieren of reptielen bijvoorbeeld bepaalde vruchten, waarna ze de zaden op een andere locatie weer uitpoepen.

Bovendien hebben allerlei externe omstandigheden invloed op de mate van activiteit en het gedrag van diersoorten. Kom je als bezoeker bijvoorbeeld later in de middag, dan is de kans groter dat de vliegende honden wat actiever worden, terwijl andere dieren juist minder zichtbaar zijn. Normaal gesproken eten geribbelde neushoornvogels hoofdzakelijk vruchten. Wanneer je echter een koppel van deze dieren met jongen in de Bush zou houden, dan wordt de behoefte aan eiwitrijk voedsel tijdelijk groter en zullen de vogels wat meer op zoek gaan naar dierlijk voedsel, zoals anolissen, kikkers of jonge vogeltjes, ondanks het bijvoeren met eiwitrijk voer. De biologen en verzorgers moeten daarom inschatten of de populatie potentiële prooidieren zo’n koppel neushoornvogels wel aankan, of dat dan het systeem te sterk uit balans raakt.

Zo zijn er nog talloze andere voorbeelden te noemen die de complexiteit en samenhang van het ecodisplay van de Bush illustreren: we zouden er een dik boek mee kunnen vullen! Het doel was echter om aan de hand van enkele praktijkvoorbeelden deze dynamiek op herkenbare wijze inzichtelijk te maken. Al deze variabele factoren maken bovendien dat een bezoek aan de Bush nooit gelijk is aan een eerder of juist toekomstig bezoek: de Bush blijft altijd verbazen en verwonderen en het is telkens weer de vraag, wat je deze keer zult ontdekken.