Voor veel bedreigde diersoorten zijn Europese fokprogramma’s in het leven geroepen, waaraan alle leden van de Europese Dierentuinvereniging EAZA (European Association of Zoos and Aquaria) deelnemen die de bewuste diersoort in hun collectie hebben. Eigenlijk zou ‘Europees populatiemanagementprogramma voor bedreigde diersoorten’ een completere term zijn, want er komt veel meer bij kijken dan fokken alleen. In deze reeks artikelen analyseren we aan de hand van enkele concrete diersoorten wat de uitdagingen zijn waar biologen zich voor gesteld zien. In deze aflevering: de leeuw.
Wat de leeuw in deze rubriek meteen bijzonder maakt: er is namelijk geen Europees fokprogramma/populatiemanagementprogramma voor de leeuw! Hoewel het in het wild helaas steeds slechter gaat met de leeuwenpopulatie, bevinden dierenparken zich in een soort luxesituatie. De fok met leeuwen verloopt zo voorspoedig, dat veel dieren momenteel gebruik maken van anticonceptiemiddelen: in sommige gevallen gaat het om tijdelijke middelen, andere zijn permanent van aard.
In de jaren zestig van de vorige eeuw was het fokken met leeuwen nog erg lastig: weliswaar werden er met enige regelmaat welpen geboren in Europese dierenparken, maar in veruit de meeste gevallen werden de jongen niet groot. Vaak werden de dieren door hun moeders gedood en soms zelfs weer opgegeten. An sich is dat geen onnatuurlijk gedrag: wanneer een leeuwin zich in het wild bedreigd voelt, kan zij er ook toe overgaan om haar welpen te doden. Burgers’ Zoo was in die tijd juist opmerkelijk succesvol met het fokken van leeuwen. Het gevolg was op de lange termijn echter dat er in heel Europa en Noord-Amerika nauwelijks nog een leeuw te vinden was die niet ergens aan de Arnhemse populatie was verwant.
Burgers’ had namelijk begrepen dat een veilig, beschut en afgezonderd kraamverblijf voor de drachtige leeuwinnen essentieel is voor de overlevingskansen van de welpen. Een drachtige leeuwin moet zich op zo’n plek kunnen terugtrekken, zich daar volkomen veilig en op haar gemak voelen en vooral niet gestoord worden door mensen of soortgenoten. In die tijd was het bovendien heel gangbaar om wat oudere of soms verstoten welpen met de fles verder groot te brengen, of een hond als een soort surrogaatmoeder de leeuwenwelpen groot te laten brengen.
Destijds werd die kennis gekoesterd als een geheim familierecept, terwijl we tegenwoordig – gelukkig – die kennis meteen zouden delen met collega-dierenparken. Wanneer andere parken ook succesvol weten te fokken met een bepaalde diersoort, is dat namelijk goed voor de dierentuinpopulatie van die soort in zijn geheel en blijft bovendien de genetische variatie zo groot mogelijk binnen die populatie.
Veel leeuwinnen zijn door de dierenarts voorzien van een prikpil. Dat is een tijdelijk anticonceptiemiddel, dat ook bij mensen gangbaar is in een iets andere vorm. Sterilisatie is ook mogelijk, maar dat is een permanente ingreep die in principe onomkeerbaar is. Sterilisatie kan zowel bij een mannelijke of vrouwelijke leeuw worden toegepast. Bij mannen is ook castratie mogelijk, maar in dat geval zie je bij mannelijke leeuwen vaak dat hun manen beginnen uit te vallen. Ook bepaald natuurlijk gedrag dat normaal gesproken hormonaal gestuurd zou zijn, kan ingrijpend veranderen in het geval van een castratie.
Belangrijk is wel dat dierenparken regelmatig onderling contact houden. Wanneer elk dierenpark anticonceptiemiddelen bij de leeuwen zou gaan gebruiken, tijdelijk of permanent, komt er geen nieuwe aanwas meer bij. En dat zou mogelijk weer niet wenselijk zijn voor de toekomstige situatie van de dierentuinpopulatie. Dus ondanks de luxesituatie blijft een zorgvuldig, op elkaar afgestemd overkoepelend fokbeleid van belang, ook al is er dan geen officieel fokprogramma ingesteld.
Een centaur is een paardmens uit de Griekse mythologie. Een centaur heeft voor driekwart het lichaam…
Enkele seconde geleden
Een weerwolf is een mythologisch figuur dat vooral in de Europese folklore voorkomt. Een weerwolf is…
Enkele seconde geleden
De yeti (ook wel migyur, yeren of verschrikkelijke sneeuwman genoemd) zou volgens de verhalen een re…
Enkele seconde geleden
