Vorming van persoonlijkheid bij koolmezen

Eén van de aan Burgers’ Zoo gelieerde natuurbehoudsstichtingen is de Stichting Lucie Burgers’. Vernoemd naar de dochter van zoo-oprichter Johan Burgers en tweede directeur van het park, ondersteunt deze stichting gedragsonderzoek. 

Eén van de aan Burgers’ Zoo gelieerde natuurbehoudsstichtingen is de Stichting Lucie Burgers’. Vernoemd naar de dochter van zoo-oprichter Johan Burgers en tweede directeur van het park, ondersteunt deze stichting gedragsonderzoek. Vaak betreft het gedragsonderzoek in landen ver weg, zoals aan giraffes in Oost-Afrika, maki’s in Madagaskar of orang oetan weesjes op Borneo. Maar soms vinden ook heel interessante studies plaats aan de inheemse fauna. Afgelopen jaar heeft Bernice Sepers een beurs gehad van de Stichting Lucie Burgers. Haar onderzoek aan koolmezen heeft weliswaar geen directe link met natuurbehoud, maar helpt ons beter te begrijpen op welke manieren dieren hun gedrag in een zich veranderende omgeving kunnen aanpassen. En dit is dan wel weer relevant voor soortbehoud! In onderstaande tekst legt Bernice haar onderzoek uit.

Dieren met persoonlijkheid

Iedereen met huisdieren kan beamen dat niet alle dieren hetzelfde reageren. Net zoals mensen kunnen dieren schuchter of brutaal, agressief of rustig en sociaal of teruggetrokken zijn. We kunnen dus stellen dat dieren ook persoonlijkheid hebben. Persoonlijkheid wordt gedeeltelijk gevormd door de genen, de code waarin erfelijke eigenschappen zijn vastgelegd. Daarnaast wordt persoonlijkheid gevormd door de omgeving, dus door wat een dier meemaakt. Zo hebben onderzoekers van het Nederlands Instituut voor Ecologie (NIOO-KNAW) ontdekt dat langzame, schuchtere koolmezen brutaler (sneller) worden als zij in het nest weinig voedsel hebben gehad.

Epigenetische markering

Het is onbekend hóe de omgeving persoonlijkheid precies beïnvloedt. Een mogelijkheid is dat de omgeving de betekenis van de genetische code aanpast door moleculaire groepen (epigenetische markeringen genoemd) aan deze code te binden. Deze moleculaire groepen kun je zien als een komma en de genetische code als een zin. De zin ‘Honden die brutaal zijn, krijgen straf’ heeft een andere betekenis dan ‘Honden, die brutaal zijn, krijgen straf’. In de eerste zin krijgen alleen de honden die brutaal zijn straf, in de tweede alle honden. Zo werkt het ook met een epigenetische markering. Als deze markering aan de genetische code bindt, zal de code namelijk meer of minder actief worden en zo van betekenis wijzigen.

Verschil 

Dankzij Stichting Lucie Burgers heeft het NIOO-KNAW kunnen onderzoeken of epigenetische markeringen de persoonlijkheid van koolmezen kunnen veranderen. Zo is onlangs het effect van broedselgrootte op de persoonlijkheid van wilde koolmezen onderzocht. Als koolmezen veel broertjes en zusjes in hun nest hebben, zal dit leiden tot minder voedsel, omdat de ouders meer monden te voeden hebben dan in een klein broedsel. Het aantal epigenetische markeringen verschilde nogal tussen koolmezen uit grote en kleine broedsels, terwijl dit verschil kleiner was tussen koolmezen uit broedsels van normale grootte. Verder bleken deze markeringen op genen te zitten die betrokken zijn bij groei en gedrag, dus mogelijk beïnvloeden deze epigenetische markeringen deze factoren. Omdat persoonlijkheid zich uit in gedrag, wijzen deze resultaten erop dat de omgeving persoonlijkheid beïnvloedt door middel van epigenetische markeringen.