Sinds een aantal weken is de Bush een kleurrijke aanwinst rijker: maar liefst drie geribbelde neushoornvogels leven vrij in het overdekte tropische regenwoud.
Burgers’ Zoo heeft al eerder ervaring opgedaan met deze indrukwekkende vogelsoort in de Bush, maar dat was toch alweer een aardige tijd geleden. Bovendien is het altijd weer afwachten hoe individuele dieren reageren op een volledig nieuwe leefomgeving. Al met al een goede reden om het weer eens opnieuw te proberen.
Burgers’ Zoo heeft er in overleg met de stamboekhouder van de geribbelde neushoornvogels voor gekozen om drie mannetjes in de Bush te introduceren. Voor deze mannetjes was er vanwege een tekort aan vrouwtjes binnen het Europese fokprogramma voorlopig geen uitzicht op een partner. Bovendien zaten alle drie de dieren tijdelijk alleen in de dierenparken waar zij leefden. Eén dier komt van onze eigen vogelafdeling, waar zijn vrouwtje enkele maanden geleden helaas gestorven was. De twee andere dieren zijn afkomstig van Ouwehands Dierenpark en Vogelpark Avifauna. Vanuit studies in het wild is bekend dat deze dieren zich in ieder geval buiten het broedseizoen in groepen ophouden. Ze zijn dus redelijk sociaal te noemen en het lijkt erop dat deze dieren zich minder prettig voelen zonder soortgenoot.
Hoe introduceer je drie nieuwe vogels in een omvangrijk dierverblijf als de Bush én aan elkaar? Het team van biologen en dierverzorgers heeft dit proces zorgvuldig voorbereid en stapsgewijs gepland. De dieren werden eerst in drie afzonderlijke grote kooien op een rustige locatie in de Bush geplaatst, zodat ze zowel aan hun nieuwe leefomgeving als aan elkaar konden wennen, zonder dat ze bij elkaar in één verblijf zaten. De dieren konden elkaar niet zien, maar wel horen. De neushoornvogels hebben één nacht in de kooi gezeten, zodat ze rustig de omgeving konden observeren, wat konden eten en acclimatiseren. Toen de deuren opengingen, duurde het geruime tijd voor de eerste waaghals voorzichtig naar buiten durfde te komen. Met name het dier dat van onze eigen vogelafdeling kwam, vond het wel best in de vertrouwde kooi. Uiteindelijk kwamen alle vogels er echter uit en begonnen ze voorzichtig hun leefomgeving te verkennen. Vooral de eerste dagen hebben dierverzorgers en dierentuingidsen het gedrag van de dieren bijna van minuut tot minuut gemonitord. Twee zaken waren met name van belang: dat de vogels binnen afzienbare tijd hun voedsel wisten te vinden en dat ze niet constant op de bosbodem bleven zitten, maar ook hoger in de bomen zouden worden gespot. Voor alle drie de vogels gold dat ze in hun vorige leefomgeving geen lange vluchten hoefden of konden maken. De eerste dagen moest het vliegen dus echt weer geoefend worden en moest met name de benodigde spierkracht voor langere vluchten weer in de vleugels terugkeren.
In de introductiekooien werd natuurlijk voer neergelegd en de eerste dagen kwam het dier van Burgers’ Zoo ook ’s nachts terug in zijn introductiekooi en konden we zien dat de vogel gegeten had. De dierverzorgers hebben bovendien enkele vaste voerlocaties voor de neushoornvogels ingericht op andere plekken in de Bush. Gelukkig zagen we al snel dat de dieren deze plekken weten te vinden en ook daadwerkelijk etend werden geobserveerd. Daarnaast zijn er veel natuurlijke voedselbronnen te vinden in het tropisch regenwoud, zoals diverse vruchtensoorten. Tot onze tevredenheid zien we dat de vogels inmiddels ook dit natuurlijke zoekgedrag naar voedsel laten zien en dat ze naast de voerplekken ook de vruchten aan bomen weten te vinden. Wanneer u door de Bush wandelt, loont het de moeite om goed naar de boomtoppen te kijken of daar toevallig beweging is waar te nemen. Misschien bent u wel getuige van een geribbelde neushoornvogel die met zijn grote snavel op handige wijze wat vijgen naar binnen zit te werken!
Zouden de mannetjes een eigen territorium gaan claimen en daarbij territoriaal gedrag gaan vertonen naar de andere mannetjes? Ondanks het overschot aan (natuurlijke) voedselbronnen in de Bush én de afwezigheid van vrouwtjes waarom gestreden zou kunnen worden, is het nooit met honderd procent zekerheid te voorspellen hoe de dieren zich onderling gedragen. Vooralsnog vertonen de dieren geen agressie naar elkaar. We zien eerder zelfs dat met name de vogels uit Ouwehands Dierenpark en Vogelpark Avifauna elkaars gezelschap wel lijken te waarderen en vaak opzoeken. Regelmatig worden beide vogels in elkaars nabijheid gespot, waarbij er meestal nog wel zo’n meter afstand tussen beide dieren is te zien. Bovendien nemen we regelmatig waar dat de vogels door middel van geluiden met elkaar communiceren. Zoals we verwacht hadden, blijft het territoriale gedrag voorlopig uit. Ook naar de andere diersoorten in de Bush zien we op het moment van schrijven gelukkig geen agressief gedrag.
Inmiddels zien we bij alle drie de dieren dat ze met enige regelmaat lange en vaak ook hoge vluchten maken door de hal. De individuele dieren hebben daarbij hun eigen voorkeuren voor bepaalde locaties en delen van de Bush. Op die plekken worden ze bijvoorbeeld vaker gespot door de dierverzorgers. Het wat onwennige gedrag van de eerste dagen is inmiddels veranderd in vertrouwde patronen. De vogels lijken zichtbaar beter gewend aan hun nieuwe leefomgeving en beginnen nu met name te ontdekken wat deze gevarieerde omgeving zoal te bieden heeft. De neushoornvogels laten daarbij steeds natuurlijker gedrag zien. In het najaar wordt de Bush altijd fors gesnoeid. Dit jaar hebben de plantverzorgers de beplanting zelfs zodanig gekortwiekt, dat de neushoornvogels (en ook andere vogelsoorten) nu lange vluchten door de hal kunnen maken over de boomtoppen.
Dat hopen we uiteraard! De eerste signalen zien er erg goed uit, maar het is nog te vroeg om te zeggen dat de introductie al geslaagd is. Daarvoor zijn er teveel (externe) factoren die een rol kunnen spelen. Blijven de neushoornvogels elkaars aanwezigheid dulden? Verandert hun gedrag naar de andere dierlijke bewoners van de Bush? Waar gaan ze zich in de toekomst allemaal op richten, met hun vindingrijke en intelligente gedrag? Het zijn allemaal vragen waar we het antwoord nog op schuldig moeten blijven, aangezien we niet de beschikking hebben over een glazen bol om de toekomst te voorspellen. De dierverzorgers en biologen blijven het gedrag van deze grote vogels nauwlettend volgen. Tot nu toe kunnen zij én de bezoekers echter volop blijven genieten van deze prachtige natuurlijke verrijking van het ecosysteem van het tropisch regenwoud! Laten we hopen dat de geribbelde neushoornvogels nog jaren in onze Bush te bewonderen zijn.
