Hakige haar

Wandelend over het avonturenpad in de Bush zullen de kleine bloemetjes van het West-Afrikaanse meerjarige kruid Aneilema aequinoctiale niet direct opvallen. Oké, de plant is nieuw in de collectie en valt tussen het vele groen niet direct op. Toch is deze kruidachtige plant met de fraaie bloemetjes wel zeker een tweede blik waard!

Geel hartje

Kleine, intrigerende bloemen stralen door hun eenvoud en complexiteit. De bloemen lijken soms tegenover elkaar of kransgewijs aan de steel te zitten. Alleen bestudering van de volgorde van bloeien onthult dat de bloemen afwisselend aan de steel zitten. In de wetenschappelijke naam zit het woord equinox  - dus nachtgelijke - dat waarschijnlijk verwijst naar de bijzondere duur van de bloei. De bloemen bloeien namelijk heel kort, tot drie uur.

De tweezijdige symmetrische bloemen zijn net gele hartjes met aan de basis drie driehoekige groene kleine kelkbladeren met paarsachtige lijnen aan de punt. In hun midden komt de paarsachtige kleur terug aan de basis van de twee felgele kroonblaadjes. Soms is er nog een derde veel kleiner verschrompeld kroonblaadje aanwezig. Ver naar voren steekt de 11-22mm lange paarse stamper met kenmerkende J-vorm uit. Bijzonder is het uiterlijk van het mannelijke voortplantingsorgaan van deze bloem. Wat gele kroonblaadjes in het klein lijken, zijn een aantal kortere gele helmdraden met een verdikt uiteinde. Zo lijkt het of er stuifmeel op zit. Hun functie is waarschijnlijk het lokken van bestuivers, vaak vliegen en bijen. Het echte stuifmeel dat oranje van kleur is, zit aan de twee langere behaarde helmdraden.

Harig blad

Naast de bloem is de groeiwijze ook opvallend. Er is niet één hoofdscheut of tak te ontdekken. De lange scheuten raken soms verward in andere planten, waardoor deze plant onterecht weleens als klimmer wordt beschouwd. Op bijna alle onderdelen van de plant komen haren voor. Dit kruid kent zelfs zes verschillende vormen van haar. Een microscopische foto van het blad laat goed de uit twee cellen bestaande hakige haren zien. Ze zorgen voor ’plakkerige’ bladeren die vast blijven zitten aan huid of vacht. Mensen koken de bladeren en eten Aneilema als een soort spinazie. Daarnaast worden de wortels van de plant gebruikt tegen onder andere allerlei huidaandoeningen, oogziekte en constipatie.

Zelfmedicatie

Chimpansees zetten in het wild deze plant in bij zelfmedicatie.  Eigenlijk behoort Aneilema niet tot het dagelijkse dieet van deze mensapen. Maar tijdens het regenseizoen eten ze deze bladeren toch, waarbij ze het blad geheel doorslikken. In hun ontlasting vindt men dan het nog bijna intacte blad, samen met wormen. Tijdens het regenseizoen hebben apen vaak meer last van darmparasieten. In verschillende regio’s van Afrika gebruiken chimpansees dan diverse planten om deze mee-eters in de darmen kwijt te raken. Het zijn steeds planten met een ruw oppervlak. Of Aneilema puur op mechanische manier de parasieten verwijdert of inhoudsstoffen ook een rol spelen, is nog niet bekend. Veel plezier bij de zoektocht naar dit bijzondere plantje. U vindt de plant in de vegetatie op het pad bij de uitgang van de avontuurlijke hangbrug, aan uw rechterhand. Wel uitkijken dat er niet een blaadje aan u blijft ‘plakken’!