Operatie moet chimpanseeman weer vruchtbaar maken

Urologen Rijnstate en dierenarts Koninklijke Burgers’ Zoo hebben vrijdag 27 januari herstelpoging vasectomie 41-jarige chimpanseeman ondernomen. 

Urologen Olaf Vrooman en Michael van Balken van ziekenhuis Rijnstate hebben in samenwerking met dierenarts Henk Luten van Koninklijke Burgers’ Zoo op vrijdag 27 januari 2017 een 41-jarige chimpanseeman geopereerd. Doel van de operatie was om de sterilisatie ongedaan te maken die in augustus 2002 op aanbeveling van de stamboekcoördinator van het Europese fokprogramma is verricht. Met de destijds beschikbare techniek was de ondersoort van deze chimpanseeman niet te bepalen. Anno 2016 zijn de DNA-analysetechnieken echter sterk verbeterd en blijkt het dier honderd procent van de Westelijke ondersoort te zijn. Nageslacht van deze raszuivere man zou nu juist zeer gewenst zijn, omdat een fokprogramma specifiek voor de Westelijke ondersoort is opgezet die het meest talrijk aanwezig is in de Europese dierentuinen. Het doel van het fokprogramma is om ook in de toekomst een genetisch gezonde dierentuinpopulatie te behouden.

DNA-technieken zijn recent sterk verbeterd

Al sinds het begin van de vorige eeuw werden drie ondersoorten van de chimpansee onderscheiden; later is daar een vierde bijgekomen. Een ondersoort is een lokale variant van een soort, die bij een eventuele kruising met een andere ondersoort wel vruchtbare nakomelingen voort zou brengen. Tot voor kort ontbraken echter de wetenschappelijke technieken om precies te bepalen tot welke ondersoort een bepaald individu behoort en dan met name voor dierentuindieren in bijvoorbeeld de derde of vierde generatie. Met de ontwikkeling van nieuwe DNA-technieken en speciaal ontworpen wetenschappelijke tests voor chimpansees is het nu wel mogelijk zowel in het wild als in dierentuinen te bepalen om welke chimpanseeondersoort het gaat. Het team van de Arnhemse dierentuinbioloog en mensapendeskundige Tom de Jongh en zijn Deense collega’s Frands Carlsen en Christina Hvilsom (Zoo Kopenhagen) brengt al ruim tien jaar de ondersoorten in kaart van de ruim 750 chimpansees in alle dierentuinen die zijn aangesloten bij de EAZA (European Association of Zoos and Aquaria). Op basis van hun monnikenwerk is ervoor gekozen om in Europa met de Westelijke ondersoort te gaan fokken die het talrijkst aanwezig is en daarnaast ook een bescheiden fokprogramma op te zetten voor de Centrale ondersoort. 

Bijzondere samenwerking

Burgers’ Zoo heeft enige tijd geleden contact opgenomen met urologen van het nabijgelegen ziekenhuis Rijnstate. Dit vanwege het feit dat zij beroepshalve veel ervaring hebben met operaties aan de zaadleiders. Daarnaast heeft Burgers’ Zoo al vele decennia een goed samenwerkingsverband met diverse artsen van Rijnstate, met name op het gebied van mensapen. De dierenarts en de parkmanager van Burgers’ Zoo hebben regelmatig contact met specialisten van ziekenhuis Rijnstate om gebruik te maken van hun kennis en expertise. Chimpansees zijn nauw verwant aan mensen. Ook anatomisch lijken de twee soorten sterk op elkaar. De urologen Olaf Vrooman en Michael van Balken hebben veel ervaring met zaadleideroperaties bij mensenmannen. De twee specialisten hebben hun kennis en ervaring belangeloos beschikbaar gesteld ten bate van Burgers’ Zoo en het Europese fokprogramma voor chimpansees.