Luchtaardappelen

Toen ik nog studeerde hadden we op het botanisch laboratorium een plant waar we met zijn allen met bewondering naar keken. Hij groeide langs een touwtje in het trappengebouw naar boven en dagelijks zagen we dat de top weer een metertje hoger zat. Iedereen wist de naam: Dioscorea, in goed Nederlands: yam.

Grote haast

Ik wist toen nog niet dat ik deze plant later in Burgers’ Zoo weer tegen zou komen. We hebben Dioscorea destijds als klimmer in de Bush geïntroduceerd en met succes! Het zijn spectaculaire planten die een ongelooflijke groeikracht bezitten. Uit een klein knolletje komt in het voorjaar een scheutje dat allengs dikker en langer wordt en vrijwel loodrecht omhoog groeit langs stammen of andere steunpunten. Er wordt lange tijd zo goed als geen blad aan gevormd. Daar hebben ze gewoon geen tijd voor. In no time bereiken ze de boomkruinen en daar komen ze dan eindelijk tot wat meer rust en beginnen echte bladeren te maken, heel grote zelfs.

Een kort leventje

De volgende maanden groeien ze rustig verder door de kruinen, profiterend van het licht dat ze daar hebben. Maar aan het eind van de zomer wordt het echt serieus voor de planten. In de oksels van de bladeren ontstaan overal kleine knolletjes die door biologen bulbillen worden genoemd. Ze worden groter en groter en kleuren meestal naar rood-paars, soms zelfs zwart. Als de dagen steeds maar korter worden, beginnen de bulbillen los te laten. Honderden van die knolletjes komen er op de bosbodem terecht waarbij de ronde vormen vaak nog een stukje verder rollen of stuiteren. Dit leidt het eind in van de moederplant. Ze worden niet ouder dan één jaar en ‘s winters zie je dus geen yams. Maar daarna…!

Nuttige woekeraar

De ‘moederknol’ overleeft de winter wel en kan vele jaren doorgroeien tot enorme gevaarten van wel tien kilo of meer. De moederknollen bevatten net als de bulbillen en bijvoorbeeld aardappels veel zetmeel en ze worden dan ook door de plaatselijke bevolking geoogst voor consumptie. Ze worden daarom ook wel luchtaardappels genoemd. Locaal gebruikt men de planten ook voor pijnstilling, liefdesdrankjes, plaspillen, en verjongingsmiddelen. Maar de industrie verbouwt de yams vooral voor het diosgenine dat eruit gewonnen kan worden dat een actieve component is in ‘de pil’ voor geboortecontrole. Anderen winnen er een stof uit die schimmelinfecties bestrijdt. Al met al een hele apotheek dus daar boven in het bos.

Liaan?

Hoewel Dioscorea hoog in de bomen klimt en van kruin naar kruin groeit, noemen we de plant geen liaan maar klimplant. Lianen hebben namelijk een houtige (zeer lange en flexibele) stam terwijl Dioscorea een groene , kruidige stengel houdt. Het is maar een weet(je).