Vreemde vijgen

Burgers’ Zoo herbergt een deel van de Nationale Plantencollectie. Deze omvat duizenden wetenschappelijk geselecteerde waardevolle plantensoorten in botanische tuinen en twee dierentuinen. Burgers’ heeft onder andere de vijgen (het geslacht Ficus) als specialisatie. We hebben momenteel zo’n 90 tropische soorten, maar in Azië, Afrika en tropisch Amerika zijn wel zo’n kleine duizend soorten bekend!

Vijgen zijn geen vruchten

Ficussen zijn vooral bekend als kamerplant. Ze worden in kwekerijen voornamelijk vermeerderd via stekken en zijn daardoor dus allemaal genetisch identiek. Zaaien doet vrijwel niemand, omdat er moeilijk aan zaad te komen is. Dat zaad zit in de vijgen die we normaal gesproken zien als de vruchten van de boom maar in werkelijkheid is het wat ingewikkelder.

Als je een verse vijg open maakt, kijk je op … de bloemetjes! Die zijn van buitenaf niet te zien en voor bestuivende insecten (kleine wespjes) alleen bereikbaar via een klein gaatje in de ‘top’ van de vijg. Elke Ficussoort heeft hierbij zijn eigen wespensoort.

Bloemen in de vijg

Binnen in de vijg bevinden zich hele kleine, onooglijke bloemetjes. Het zijn er echter wel veel. En daar worden dus de zaadjes gevormd, als er tenminste een passend wespje voor handen is. En dat is bij kwekers natuurlijk niet zo, dus daar zit er niets anders op dan te stekken.

(Over)levensverzekering

In de Bush hebben we een Ficus die het risico van afwezigheid van de wesp op een natuurlijke wijze heeft ondervangen. Hij kloont zichzelf en wel op een wat vreemde manier.

Hij maakt takken die naar beneden groeien en een eindje verder de grond bereiken. Daar vormen zich wortels en er groeit ter plaatse een nieuw boompje. Veel Ficussen maken luchtwortels, maar dat is een heel ander verhaal. Die komen ook op de grond, maar veranderen in een soort hulp-boomstammen en daarmee is het verhaal af. Maar Ficus hispidus vormt met zijn vreemde takken dus zijn eigen voedselconcurrenten. Omdat ze allemaal genetisch identiek zijn, ontstaat er toch een grotere zekerheid dat deze plant hier of een stukje verderop zal overleven.

Daarnaast heeft hij natuurlijk ook nog zijn vijgen en die groeien bij deze soort zowel aan de stam als aan die afbuigende takken. Ze worden gegeten door apen, kalongs of vogels die (als de bloemetjes bestoven zijn!) de zaden verspreiden. De nakomelingen hieruit zullen veel verder weg opgroeien en mogelijk ook niet genetisch identiek zijn doordat de wespjes stuifmeel van andere bomen kunnen hebben binnengebracht. Maar dat is eigenlijk niet zo bijzonder, zo doet elke Ficus het.