Tijgers krijgen hulp

Tijgers zijn moeilijke beesten. Je moet er donders mee oppassen en tegelijk zijn ze prachtig en indrukwekkend. Ze boezemen angst in en trekken ook weer aan.

Als je je door een van beide standpunten laat leiden, mis je een deel van de waarheid. Als kind stuitte ik eens in een tijdschrift op een grote foto van een tijgerkop met opengesperde kaken, enorme tanden en een dreigend starende blik. Vele nachtmerries volgden en niemand kon me er tijden lang van overtuigen dat er geen tijger onder mijn bed huisde. Toen ik vele jaren later een boek las van een vermaard jager op groot wild in India die dorpen bevrijdde van mensenetende tijgers, bewonderde ik de man zeer en prees hem onbewust als redder van de mens, als drakendoder.

Mijn kennis van tijgers kwam uit boeken, een enkele film en natuurlijk de mondelinge overlevering van alwetende ouderen die wisten dat tijgers levensgevaarlijk waren. De eerste levende tijgers zag ik in de dierentuin en ook in het circus. Daar werden de emoties wat opgerekt. In het circus moesten de dieren springen, brullen, klauwen en allerlei ander imponerend gedrag uitvoeren waardoor je als toeschouwer zeker wist dat de dompteur die avond niet meer zou eten maar gegeten zou worden. Maar daarnaast wist de man alle tijgers op een rijtje tegen elkaar aan te laten liggen en ging er zelf bij liggen. Zouden die tijgers wel echt zijn geweest? Op dat zelfde moment kreeg ik het gevoel dat ik beetgenomen was. Zijn tijgers misschien toch aardige dieren?

In de dierentuin krijg je in de traditionele huisvesting dezelfde verwarrende boodschap: de dikke tralies zeggen dat hij erg gevaarlijk is terwijl het dier soms zelfs sympathie maar in elk geval stille bewondering opwekt: een moeder met jongen, een soepel en lenig lopend dier, de prachtige vachtkleur, de enorme klauwen … In een open, ruimer verblijf wordt de sensatie steeds positiever en wordt de tijger eigenlijk pas ontdaan van veel van de negatieve uitstraling. Het wordt een prachtig dier met gratie, kracht en adel. Zo moeten tijgers zijn.

Natuurlijk weet ik nu veel meer over deze dieren en hebben de angstbeelden van vroeger volledig plaats gemaakt voor respect en begrip. Maar hoe vergaat het mensen die dagelijks leven in gebieden waar deze dieren nog in het wild voorkomen? Die hebben meestal geen dierentuinen om ze te bekijken en kennen de grote kat ook alleen maar uit verhalen van alwetende ouderen. Opvallend is dat in de meeste gebieden de mens en de tijger in wederzijds ontzag naast elkaar leven. Wanneer er genoeg prooidieren zijn, blijft de tijger ver uit de buurt en de mens zal de tijger ook niet opzoeken. Dat ging al eeuwen zo. Maar de mens is erg talrijk geworden en heeft steeds meer voedsel en woonruimte nodig. En dat wil zeggen dat hij steeds meer prooidieren van de tijger bejaagt en stukken bos ontgint om daar te wonen en akkerbouw te bedrijven.

Noodgedwongen komt de tijger steeds meer in aanraking met de mens en moet zelfs soms noodzakelijk op huisdieren gaan jagen omdat de herten en zwijnen nauwelijks meer te vinden zijn. En dan gaat het mis. De tijger wordt gedood of verdreven wat in beide gevallen leidt tot een beroerde situatie voor de tijgerstand: het verspreidingsgebied wordt kleiner en het aantal neemt af. Dat is vooral in de laatste eeuw gebeurd. Complete ondersoorten stierven op die manier uit (Kaspische tijger, Javaanse tijger en Balinese tijger) en andere zijn tot op het randje van uitsterven gebracht (bijv. Siberische tijger). De tijgers die thans nog buiten de beschermende reservaten leven, dreigen allemaal te verdwijnen. De oorzaken zijn verschillend maar allemaal te wijten aan de mens. Er wordt op tijgers gejaagd om de huiden maar ook om allerlei lichaamsonderdelen die in de Chinese apotheken worden verwerkt in medicinale poeders en drankjes. Het leefgebied gaat verloren door ontginning maar ook door bosbranden zoals in het leefgebied van de Siberische tijger.

Gelukkig zijn tijgers opportunisten die zich in veel biotopen kunnen redden en met veel soorten prooidieren in leven kunnen houden maar hoe verder ze moeten lopen om wat te eten te vinden, hoe kleiner de kans dat ze dit lang volhouden. En ook: hoe kleiner de kans dat ze een partner tegenkomen en zich dus voort kunnen planten. Dat is misschien in een bepaald opzicht nog maar gunstig ook want als er toch al zo weinig ruimte en voedsel is, zou er immers toch ook geen plaats voor de jongen zijn. Maar de soort sterft dan natuurlijk wel snel uit.

Gelukkig heeft de tijger ook een groot aantal fans. Mensen die vanuit een oprechte bewondering van zo’n magnifiek dier maar ook vanuit een zorg voor de ecosystemen waarin tijgers leven en waarin ze een belangrijke rol vervullen, de wereldwijde teruggang van dit grootse roofdier proberen te stoppen. Dat zijn niet alleen wetenschappers maar ook ‘gewone’ mensen van over de hele wereld en natuurlijk ook dierentuinmensen (die uiteraard ook zowel wetenschapper als ‘gewoon’ kunnen zijn). Die dierentuinmensen zijn traditioneel al lang betrokken bij de voorlichting en educatie over tijgers (zo is het in mijn jeugd uiteindelijk ook nog goed gekomen) en het ligt dus voor de hand dat deze groep iets aan het lot van de tijger zal doen. Al jaren zijn de dierentuinen van over de hele wereld bezig om gezamenlijk met speciale fokprogramma’s de verschillende ondersoorten te kweken en te zorgen dat de dieren genetisch zo gezond mogelijk blijven. Maar het terugbrengen naar de natuur heeft weinig zin wanneer daar geen plaats of voedsel meer is, afgezien van de immense problemen die zo’n reïntroductie met zich meebrengt wanneer een tijger uit gevangenschap weer moet leren jagen op wilde prooien! Het zou in alle opzichten veel beter zijn wanneer de (over)leefomstandigheden in het wild beter zouden worden.

‘Tiger Campaign’ van EAZA

Wat te doen? Wel, de EAZA, u weet wel, de Europese Associatie van Zoo’s en Aquaria, heeft net als in voorgaande jaren besloten een Europese actie op touw te zetten om geld in te zamelen om de tijger in het wild te beschermen: de ‘Tiger Campaign’. Maar liefst 108 dierentuinen van over heel Europa doen mee om tot september 2003 geld samen te brengen om een aantal geselecteerde beschermingscampagnes te steunen. De elf Nederlandse NVD-dierentuinen doen dat gemeenschappelijk. Dat wil zeggen dat een speciale commissie informatieborden heeft ontworpen die in elk park zijn neergezet naast de ‘moneyspinners’ die ook al bij de vorige actie (Mata atlantica, het atlantische regenwoud van Brazilië) zijn gebruikt. Dat zijn die collectebussen met bovenin een grote trechter waar je een munt in kunt laten rollen. Door de transparante kap kun je de munt dan tijden lang vervolgen op zijn draaierige route naar het donkere gat in het midden, een intrigerend schouwspel. U vindt ze bij de uitgang van de Ocean tegenover het winkeltje.
Daarnaast zijn er in het park borden geplaatst bij dierverblijven die worden bewoond door soorten die in het wild mee zouden profiteren van bescherming van het leefgebied van de tijger. Daarnaast zijn er in de souvenirkiosk een aantal specifieke tijgersouvenirs bijeengebracht waarvan de opbrengst voor een gedeelte wordt bestemd voor de actie.

Belangrijk is natuurlijk om te weten waar het geld uiteindelijk naar toe zal gaan. De EAZA probeert € 250.000,- bij elkaar te krijgen. Die zullen besteed worden negen projecten op Sumatra, in India en het Russische Verre Oosten. De projecten zijn praktisch gericht zoals bijv. het opzetten en trainen van stroperij-bestrijdingsteams, brandbestrijdingsteams en bijvoorbeeld bemiddelingsteams die conflicten tussen locale bevolking en tijgers zo goed mogelijk proberen op te lossen door o.a. voorlichting.

Met de Europese hulp kunnen deze mensen doeltreffender aan de slag en weten ze ook dat ze er niet alleen voor staan, dat de westerse wereld hun problemen ook als de hare ziet. Met uw inzet wordt het beslist een succes!