Bomen op stelten

De rode mangrove, wereldwijd in de mangrovegebieden te vinden in zeven soorten, telt tot de soorten die het dichtst bij zee of zelfs in zee groeien.

Mangroven zijn extreme leefgebieden voor planten: langs tropische kusten, waar bijzonder veel zoninstraling bladeren kan verbranden, maar vooral waar bij elke vloed zout water de plantenwortels omspoelt. Als het water zich bij eb terugtrekt, blijven poeltjes over. Door verdamping wordt de zoutconcentratie van het water in deze poeltjes zelfs tot twee maal zo hoog als bij zeewater. Men kan zich makkelijk voorstellen dat slechts weinig plantensoorten in deze omstandigheden kunnen gedijen. Dit is straks ook te zien in Burgers' Mangrove. Inderdaad komen wereldwijd slechts 110 soorten planten in mangrovegebieden voor; van de pakweg 380.000 soorten planten die er zijn! En slechts 40 soorten komen uitsluitend voor in mangrovegebieden en zijn dus echte specialisten. Om het allemaal een beetje verwarrender te maken, heten deze mangrove-specialisten zelf ook ‘mangrove’, net als het habitat! Een hele kenmerkende groep is het geslacht ‘Rhizophora’ ofwel de ‘rode mangrove’. 

Op stelten

De rode mangrove, wereldwijd in de mangrovegebieden te vinden in zeven soorten, telt tot de soorten die het dichtst bij zee of zelfs in zee groeien. Vanaf de kust landinwaarts lopend, kom je dus bij een wandeling door de mangrove als eerste deze planten tegen. Naar gelang de omstandigheden ter plekke blijft de rode mangrove klein, knie-tot heuphoog, of  groeit uit tot aanzienlijke bomen van zes meter en meer. De wereldwijd hoogste Rhizophora’s zijn zelfs meer dan 20 meter hoog! Bijzonder opvallend aan de rode mangrove zijn de steltwortels van deze bomen. Ze lijken inderdaad op stelten te staan. In Belize wordt deze mangroveplant trouwens ook wel de ‘walking mangrove’ genoemd, omdat elke steltwortel ook weer eigen steltwortel-uitlopers kan krijgen. Zo lijkt de boom naar alle kanten toe weg te lopen! Het vormen van steltwortels heeft uiteraard een biologisch verklaarbare reden: door deze steltwortels staan de bomen goed verankerd in de zachte modder van de mangrove. Tegelijkertijd tillen ze de plant wat op uit het zuurstofarme slijk en de vloed die alsmaar weer het slijk overspoelt. Rondom deze steltwortels verzamelt zich tevens sediment dat met de vloed uit zee aangespoeld wordt of dat bij eb met rivierwater mee wordt gevoerd. Waar eerst slechts een handvol rode mangrove-boompjes in het mangrovewater stond, ontstaan zo op den duur hele eilandjes van modder en zand.

Kustbescherming

Mensen waarderen vooral de soort ‘Rhizophora mangle’ zeer om de eigenschappen van haar steltwortels, want zij beschermen de kusten. Zo vangt mangrovebos bestaand uit deze boomsoort de hardste klappen op bij ‘hurricanes’ en tropische stormen. Deze bomen beschermen dan de gebieden die zich net wat verder weg van de kust bevinden tegen storm, vloedgolven en zelfs tsunami’s. Om hiervan te kunnen profiteren, zijn rode mangroven door mensen ook buiten hun natuurlijk verspreidingsgebied geïntroduceerd, bijvoorbeeld op Hawaï. Omdat deze soort echter voor een mangroveplant behoorlijk snel groeit – bij goede omstandigheden heb je al na enkele jaren een aanzienlijk boompje – en zeer concurrentiesterk is, brengt zij soms in haar nieuw leefgebied andere soorten mangroveplanten in de verdringing. Ook binnen haar oorspronkelijk verspreidingsgebied is deze rode mangrove een dominante soort en vaak bij verre de meest voorkomende plantensoort in een bepaald mangrovegebied. Het is dan ook weinig verrassend dat deze plantensoort niet tot de bedreigde soorten behoort, ondanks dat in veel regio’s de mangroves onder druk staan door kap voor houtskool, aanleg van garnalenkwekerijen of de groei van dorpen en steden langs de kust.

Hoezo ‘rood’? 

De stam, takken en steltwortels van de Rhizophora zijn grijs, de bladeren mooi groen… waarom dan toch de naam ‘rode mangrove’? Wie zich met een kapmes een weg probeert te banen door het soms bijna ondoordringbare steltworteldoolhof merkt op dat bij net afgebroken of gekapte takken het hout onder de bast felrood is! Na een paar dagen al wordt het echter veel minder opvallend roodbruin. Misschien maar beter ook, anders zou deze bijzondere mangroveboom zeker nog veel vaker gekapt worden omdat het hout zo prachtig rood is!