Burgers’ Zoo is naast een dierentuin óók een erkende botanische tuin. ‘Plant en insect’ als het jaarthema van de Nederlandse botanische tuinen past wel bijzonder goed in ons straatje. Dit jaar zetten we in iedere ZieZoo een ander aspect van de plant-insect-relatie in de schijnwerpers. In deze editie draait het om de relatie tussen waardplant en vlinderrups.
Iedereen houdt van vlinders, niemand houdt van rupsen. Een beetje zwart-wit gesteld misschien, maar voor veel tuinliefhebbers gewoon waar. Natuurlijk begrijpen we allemaal dat de prachtige fladderaars er niet zouden zijn zonder de voorstadia – maar de altijd hongerige rupsjes zien we echt minder graag aan de planten knabbelen. Voor de planten zelf geldt trouwens hetzelfde! Een vlinder die nectar drinkt en mogelijk nog wat bestuivingswerk doet? Prima! Maar de rupsen die het blad aanvreten? Die is de plant liever kwijt dan rijk! Deze dier-plant relatie valt dan ook in de categorie parasitisme.
In de altijd voortdurende co-evolutie van soorten volgt continu reactie op elkaar. De één bedenkt een afweertactiek, de andere leert er immuun voor te zijn of de afweertactiek zelfs in zijn voordeel te gebruiken. Veel kruidachtige planten bevatten de gifstoffen alkaloïden om ze tegen vraat te beschermen. Maar wat doen sommige rupsen? Zij kunnen ertegen en slaan de alkaloïden in hun lichaam op, waardoor het opstapelt en de rups uiteindelijk nog een stuk giftiger is dan de plant. Een uitstekende verdediging tegen hun vijanden: en ze hoefden het gif niet eens zelf aan te maken!
Vlindervrouwtjes kiezen nauwlettend waar ze hun eitjes afzetten. Dit is doorgaans een plantensoort die haar rupsjes straks wel lusten. De vlinder is immers een stuk mobieler dan de rups. Dus als moeder nu wat meer moeite doet om via de geur de juiste plant op te zoeken, dan zitten de rupsjes na het uitkomen meteen goed. De rupsen van tropische vlinders zijn qua voeding behoorlijk kieskeurig. Onze rupsen in de Mangrove lusten bijvoorbeeld geen inheemse planten. Het moeten specifieke tropische planten zijn die het rupsje eet, per vlindersoort verschillende. Vaak staat één of een paar soorten op het menu, soms ook een hele plantenfamilie.
De uilvlinders (Caligo sp.) uit Midden- en Zuid-Amerika leggen hun eieren normaliter op heliconia’s. Uit het ei gekomen beginnen de nog kleine rupsen te eten. Om de paar dagen verdubbelen ze hun gewicht en na vijf vervellingen zijn ze ongeveer 10-12 cm lang. Eeuwen geleden werden de aan heliconia’s verwante bananenplanten massaal in tropisch Amerika aangeplant. Er waren vrouwtjesvlinders die net iets minder waardplant-specifiek waren en hun eitjes op bananenbladeren legden. Daarop bleken de rupsen ook – en zelfs nog beter dan op heliconia’s – te gedijen. Een nieuwe en zeer rijke voedselbron was gevonden; een belangrijke stap in de ontwikkeling van een zeer succesvolle en veel voorkomende vlindersoort!
Recentelijk zijn we in onze Mangrove getuige geweest van zo’n overstap op alternatief voedsel. De eerste vijf jaar van Burgers’ Mangrove was er niets aan de hand. De uilvlinders legden hun eieren zoals voorspeld op heliconia’s en bananenplanten. Dit jaar zijn enkele uilvlinders ertoe over gegaan om hun eieren op kokospalmen te leggen. En de rupsen kunnen ook deze goed verteren, zo is goed te zien aan de flinke schade die ze inmiddels aan de stugge palmbladeren aanrichten. Kokospalm is een ongewone voedselplant voor uilvlinders en de kokospalm heeft er blijkbaar ook weinig tegen in te brengen: van natuurlijke gif- of bitterstoffen die de rupsen weghouden, is er zo te zien geen sprake. In het samenspel plant en insect ligt momenteel de uilvlinder voor…
Omschrijving Quetzalcoatl betekent letterlijk ‘gevederde slang’ of ‘kostbare tweeling’. Quetzalcoatl…
Enkele seconde geleden
Donderdag 14 november om 08.30 uur stuiten de drie Maleise beren van Koninklijke Burgers’ Zoo op een…
6 dagen geleden
Halloween en pompoenen zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Met een knipoog naar donderdag – 31…
30 oktober 2024
