Een ondersteunende rol bij de Noordelijke kaalkopibissen

Lang geleden strekte het verspreidingsgebied van de Noordelijke kaalkopibis (ook wel Waldrapp-ibis genaamd) zich uit van Noord-Afrika tot het Midden-Oosten en een groot deel van zuidelijk Europa. Helaas is dat natuurlijke verspreidingsgebied nu gereduceerd tot twee locaties in Marokko. Enkele jaren geleden bestond er ook nog een kolonie vlakbij Palmyra in Syrië, maar vanwege het recente oorlogsgeweld in die regio zijn hoogstwaarschijnlijk alle ibissen daar verdwenen inmiddels. Een bijzonder zorgelijke ontwikkeling uiteraard! Gelukkig is er ook goed nieuws te melden: een grote populatie Noordelijke kaalkopibissen leeft in de Europese dierenparken en daar is een succesvol fokprogramma gekoppeld aan diverse herintroductieprojecten die hun vruchten beginnen af te werpen.

Burgers’ Zoo speelt een bescheiden rol in deze projecten door een groep vrouwtjes te huisvesten in het Arnhemse dierenpark. In de Europese dierentuinpopulatie bestaat namelijk een overschot aan vrouwtjes van deze kaalkopibissen en om succesvolle broedpopulaties te creëren, moet er uiteraard ook een goede plek voor de vrouwtjes gevonden worden die voorlopig geen plaats in zo’n broedgroep hebben gevonden. Mochten bepaalde broedpopulaties door natuurlijke omstandigheden (geboorte en sterfte versus geslachtsverhoudingen binnen de groep) een tekort aan vrouwtjes krijgen, dan kunnen vogels vanuit Burgers’ Zoo als welkome aanwinst die fokgroepen komen versterken. In Arnhem komen dus geen Noordelijke kaalkopibissen uit het ei, maar we beheren dus wel een belangrijke reservepopulatie vrouwtjes van een diersoort die recent van ernstig bedreigd naar de IUCN-status bedreigd is bijgesteld. Mede dankzij de aanwas vanuit dierenparken, die succesvol is geïntroduceerd op diverse plekken in Marokko én Europa!

Waarom nam de wilde populatie van Noordelijke kaalkopibissen zo drastisch af? Veel natuurlijk leefgebied waar de ibissen hun voedsel vonden, werd omgevormd tot landbouwgrond. Pesticiden die in de landbouw gebruikt werden, zorgden voor veel slachtoffers onder deze vogels. En ook de jacht op deze dieren werd een ernstig probleem. Inmiddels kent de vogelsoort een betere bescherming en is de Marokkaanse vogelbescherming zeer actief in samenwerking met andere partijen om de twee resterende kolonies te beschermen. De aantallen vogels groeien hierdoor weer. De belangrijkste kolonie in Marokko bevindt zich in de Souss Massa-regio, waar de dieren al sinds 1993 wetenschappelijk onderzocht worden. Ook de tweede Marokkaanse kolonie wordt goed gemonitord momenteel. In 2019 leefden er naar schatting weer zevenhonderd Noordelijke kaalkopibissen in Marokko.

Maar zoals reeds aangehaald: ook in Europa heeft men niet stilgezeten. Ten westen van Gibraltar, in La Janda, is een kleine populatie kaalkopibissen uitgezet. De vogels zijn uit het ei gekropen in Europese dierentuinen en worden door Spaanse natuurbeschermers nauwlettend gevolgd. Ook in Oostenrijk worden jonge Waldrapp-ibissen uit diverse Europese dierentuinen (zoals ze daar meestal worden genoemd) in Seekirchen am Wallersee en Überlingen met de hand verder grootgebracht. De jonge vogels leren vervolgens om een zeer licht vliegtuigje te volgen, waardoor ze steeds grotere vluchten maken. Als ze groot en ervaren genoeg zijn, worden ze uitgezet in het WWF-reservaat Oasi Laguna di Orbetella in Toscane (Italië). De kaalkopibissen zijn van nature namelijk trekvogels en de vogels die oud genoeg zijn, vliegen omstreeks april spontaan in groepen terug naar Oostenrijk, naar hun ‘geboorteplaatsen’ (dat wil zeggen: waar ze verder zijn grootgebracht)! Het project werkt dus!

Burgers’ Zoo levert natuurlijk graag een bijdrage aan zo’n prachtig, hoopgevend herintroductieproject! Op deze wijze kunnen de samenwerkende Europese dierentuinen daadwerkelijk een belangrijke rol spelen bij natuurbehoud door jonge vogels te kweken die in het wild weer worden uitgezet en gemonitord.