Voor veel bedreigde diersoorten zijn Europese fokprogramma’s in het leven geroepen, waaraan alle leden van de Europese Dierentuinvereniging EAZA (European Association of Zoos and Aquaria) deelnemen die de bewuste diersoort in hun collectie hebben. Eigenlijk zou ‘Europees populatiemanagementprogramma voor bedreigde diersoorten’ een completere term zijn, want er komt veel meer bij kijken dan fokken alleen. In deze reeks artikelen analyseren we aan de hand van enkele concrete diersoorten wat de uitdagingen zijn waar biologen zich voor gesteld zien. In deze editie: het aardvarken.
Aardvarkens zijn bijzondere zoogdieren: ze komen al miljoenen jaren in min of meer dezelfde vorm voor en hebben geen echt nauwe verwanten in het dierenrijk. De olifant, zeekoe en klipdas komen nog enigszins in de buurt qua verwantschap. De dieren zijn vooral ’s nachts en in de schemering actief en eten in het wild hoofdzakelijk termieten en mieren. Aardvarkens zijn in het wild weliswaar niet bedreigd, maar er leven maar weinig aardvarkens in dierenparken. Burgers’ Zoo coördineert al jarenlang het Europese populatiemanagementprogramma voor deze soort en heeft veel ervaring en succes met de fok.
In Arnhem bestaat het menu van de aardvarkens uit hondenvoer, gehakt, gemalen fruit, meelwormen en nog wat extra toegevoegde vitamines en mineralen. Met lauw water wordt hier een soort papje van gemaakt, dat de dieren vervolgens gretig naar binnen slobberen.
Aardvarkens zijn geen gemakkelijke dieren om te houden, aangezien ze aardig wat eisen stellen aan hun leefomgeving en voeding. In Arnhem leven ze in een verblijf in de Bush, het overdekte tropisch regenwoud. In het wild komen aardvarkens zowel op de Afrikaanse savanne als ook aan de randen van het Afrikaanse regenwoud voor. Overdag rusten ze meestal in zelf gegraven holen die soms wel meters diep kunnen zijn. Wanneer een aardvarken zich bedreigd voelt, kan het dier verwoed gravend al binnen enkele minuten volledig onder de grond verdwijnen.
Op het moment van schrijven, leven er 66 aardvarkens in 27 verschillende Europese dierenparken. Daarnaast zijn er veel aanvragen van dierenparken die deze diersoort ook willen gaan houden. In Nederland zijn aardvarkens alleen in Burgers’ Zoo te vinden. Van de 66 aardvarkens in Europa blijken 25 dieren mannetjes te zijn en 41 dieren vrouwtjes. Op dit moment leven er drie aardvarkens in Arnhem: twee vrouwtjes en één mannetje. Eén van de vrouwtjes is nog tamelijk jong en speciaal naar Burgers’ Zoo gekomen in de hoop hier nageslacht te verwekken.
Wat vormt de grootste uitdaging bij het fokken met aardvarkens? Wanneer het jong geboren is, is het vrij kwetsbaar. Het jong moet tijdig moeders tepels zien te vinden om te kunnen drinken. Maar ook als dat gelukt is, dreigt het reële gevaar dat moeder zich in haar slaap omdraait en per ongeluk bovenop haar eigen jong gaat liggen. Zeker als het jong nog erg klein is, kan het dan stikken. Het sterftecijfer onder pasgeboren aardvarkens is om die reden vrij hoog. Daarom nemen de dierverzorgers het pasgeboren jong enige tijd onder hun hoede, totdat het groot en sterk genoeg is om niet meer door moeders lichaam geplet te worden. In sommige gevallen gaat het jong mee naar huis, afhankelijk van hoe ervaren en rustig de moeder is en hoe vlot het jong is. Dat laatste kan ook met het geboortegewicht te maken hebben.
In het geval dat een jong mee naar huis gaat, leggen de dierverzorgers overdag het jong terug bij de moeder en op vaste tijden leggen ze het diertje ook aan moeders tepel, zodat het zoveel mogelijk op natuurlijke wijze drinkt en zich verder ontwikkelt. Het aan de tepel liggen van een jong betekent echter nog niet dat er ook gedronken wordt. Het schieten van de melk kan soms best lang duren en om dat te laten plaatsvinden, moet het jong ervoor werken. De dierverzorgers voelen dus ook aan het keeltje of het slikt en zorgen er zeker de eerste tien dagen voor dat het jong ook alle vier de tepels leeg drinkt. Het schieten van de melk duurt immers maar enkele minuten.
Zodra het jong groot en sterk genoeg is, blijft het ook ’s nachts bij zijn moeder in het verblijf en is de extra hulp van de dierverzorgers niet meer noodzakelijk. Wel wegen de dierverzorgers het jong nog geruime tijd telkens voordat ze het laten drinken bij de moeder en vlak erna. Zo meten ze exact hoeveel melk er na het drinken in het aardvarkentje is terechtgekomen en of dit voldoende is volgens de normale groeicurve van jonge aardvarkens.
Met deze extra zorg en aandacht kent Burgers’ Zoo een succesvolle geschiedenis qua fokresultaten met aardvarkens. Kennis en expertise die graag en veelvuldig gedeeld worden met internationale collega’s, omdat een gezonde en genetisch zo gevarieerd mogelijke dierentuinpopulatie uiteraard in het belang is van elk dierenpark met deze bijzondere diersoort in de collectie.
Bekijk hier een video over hoe aardvarkens worden geboren
Dinsdag 3 oktober 2023 is een bijna 3-jarig aardvarkenmannetje tijdelijk vanuit Koninklijke Burgers’…
5 oktober 2023
We geven bij Burgers’ Zoo graag de voorkeur aan dieren die zelf hun jongen grootbrengen, zonder tuss…
6 september 2022
Gedragsonderzoek heeft soms het doel activiteiten van dieren te monitoren om hiermee iets over het w…
5 augustus 2019
