Gaat dat zo(o) achter de schermen?

Terwijl bezoekers in de drukke zomermaanden rustig rondkijkend door het dierenpark wandelen, is het team van biologen en dierverzorgers volop in de weer met plannen voor de komende maanden, dagelijkse uitdagingen op dierengebied of voorbereidingen op de komst van een nieuwe diersoort. 

Terwijl bezoekers in de drukke zomermaanden rustig rondkijkend door het dierenpark wandelen, is het team van biologen en dierverzorgers volop in de weer met plannen voor de komende maanden, dagelijkse uitdagingen op dierengebied of voorbereidingen op de komst van een nieuwe diersoort. In deze zomerrubriek nemen we een kijkje bij het reilen en zeilen achter de schermen van het Arnhemse dierenpark Koninklijke Burgers’ Zoo.

Toen Max Janse in 1998, net aangenomen als bioloog / curator om het team van de Ocean te mogen gaan leiden die in 2000 officieel werd geopend, werd rondgeleid door toenmalig directeur Antoon van Hooff hield de laatste plotseling stil bij een groot aquarium. “En hier”, vervolgde Van Hooff met zijn karakteristieke stemgeluid, “gaan we een levend koraalrif bouwen”. “Maar weet u dat dat nog bijna nergens ter wereld in een aquarium is gerealiseerd op zo’n grote schaal?”, vroeg Janse onder de indruk. “Ja, dat weet ik”, antwoordde Antoon van Hooff enigszins verbaasd, maar met een avontuurlijke twinkeling in zijn ogen, om vervolgens zijn rondleiding te vervolgen.

Wat maakt het kweken en ontwikkelen van een levend koraalrif zo’n bijzondere uitdaging? Om die vraag te kunnen beantwoorden, moeten we eerst uitleggen wat koraal eigenlijk is. Een koraalkolonie bestaat uit tienduizenden minuscuul kleine diertjes: poliepjes genaamd. Elk poliepje leeft samen met een plantje: een algje. Het algje maakt met behulp van fotosynthese suikers aan, waarbij het algje een deel van die suikers als ‘onderhuur’ aan het koraalpoliepje geeft. Het algje krijgt ook wat terug van het poliepje, maar vindt bovenal een veilige huisvesting, zeker in het geval van steenkoralen die een koraalskelet met behulp van kalk opbouwen.

Koralen zijn extreem gevoelig voor de leefomstandigheden. Zo moeten de hoeveelheid licht, de waterkwaliteit, de waterstroming en de watertemperatuur perfect op elkaar afgestemd zijn om het koraalrif te laten floreren. Een kleine verandering in de temperatuur kan er bijvoorbeeld voor zorgen dat de algjes sterven en dat hierdoor de koraaldiertjes, verstoken van hun belangrijkste voedselleverancier, op termijn ook sterven. Het team van biologen en dierverzorgers staat dus voor een enorme uitdaging om constant de belangrijke waardes te blijven meten en indien nodig, bij te sturen.

Het tropisch koraalrif is een enorm rijk ecosysteem bovendien. Op en rond het rif leven talloze vissoorten en allerlei andere dieren, zoals zee-egels, garnalen, zeekomkommers, wormen, anemonen en zelfs de minuscule organismes die bekend staan als foraminiferen. Elke diersoort neem zijn eigen rol in het ecosysteem in om zo voor een biologisch evenwicht te zorgen. Sommige vissoorten zoals doktersvissen en juffertjes kunnen in talrijke scholen voorkomen, terwijl van andere dieren slechts één of twee individuen in de wijde omtrek te bespeuren zijn.

Het gaat echter erg goed in het koraalrif van Arnhem! Langzaam maar zeker groeit het tropisch koraalrif van 750.000 liter water – de Ocean bevat in totaal acht miljoen liter water – uit tot een steeds natuurgetrouwere kopie van een echt tropisch koraalrif, inclusief de bijbehorende biologische en chemische complexiteit! In de hele wereld heeft slechts één aquarium bij Townsville (Australië) een nog groter levend koraalrif dan Burgers’ Ocean. In Townsville kunnen de collega’s echter optimaal profiteren van het tropische zonlicht dat ook het beroemde Great Barrier Reef tot een natuurlijke attractie van wereldformaat heeft gemaakt. In Arnhem volstaat de Nederlandse zon bij lange na niet en maken we vernuftig gebruik van complexe techniek met een hoog wattage aan speciale lampen om tot hetzelfde resultaat te komen. Het mag daarom geen wonder heten dat veel internationale collega-aquaria letterlijk en figuurlijk hun licht eens bij ons komen opsteken.

Burger's Zoo Natuurlijk: Koraal