Pinguïns en kou: ze lijken onlosmakelijk met elkaar verbonden. Althans, in de beeldvorming van veel mensen!
Pinguïns en kou: ze lijken onlosmakelijk met elkaar verbonden. Althans, in de beeldvorming van veel mensen! Dat beeld wordt dan ook constant gevoed en ons al met de paplepel ingegoten. In alle kinderboeken zien we namelijk pinguïns afgebeeld in sneeuw en ijs. Tijd om enige nuance met betrekking tot dit allesoverheersende beeld aan te brengen en meteen wat interessante informatie over pinguïns te vertellen. Want het is niet voor niets dat deze merkwaardige vogels ons als mensen zo weten te boeien.
Wetenschappers onderscheiden zo’n twintig verschillende soorten pinguïns. Andere biologen hebben het over circa zeventien soorten: een beetje afhankelijk van of je enkele soorten wel of niet als aparte soort, of toch als ondersoort beschouwt. Slechts zes soorten pinguïns leven op de Zuidpool, waarbij de kanttekening moet worden gemaakt dat drie van die zes soorten tijdelijk wat noordelijker wegtrekken als het echt koud begint te worden (bijvoorbeeld richting de Falkland Eilanden). Je kunt wel correct stellen dat alle pinguïnsoorten op het zuidelijk halfrond leven, met de Galapagos-pinguïn als meest noordelijke bewoner van onze aardbol. IJsberen daarentegen komen alleen op het noordelijk halfrond voor, waardoor pinguïns in het wild dus nooit de prooidieren van ijsberen kunnen vormen.
De pinguïns die in ons park leven, komen in het wild voor langs de kusten van zuidelijk Afrika: concreet dus in Zuid-Afrika en Namibië. Zelfs op het beruchte Robbeneiland, waar Nelson Mandela jarenlang gevangen zat, leven bijvoorbeeld enkele kolonies zwartvoetpinguïns in het wild. Hoewel onze vogels allemaal in dierenparken uit het ei zijn gekomen, zijn ze in het wild dus gewend aan temperaturen van rond de 25 graden. En hoewel ze weliswaar in ijskoud water duiken, bestaat bij nachtvorst en langdurige temperaturen onder nul een reële kans dat de vogels doodvriezen wanneer ze niet over de beschutting van een rotshol beschikken. We kunnen dus meteen de fabel de kop indrukken dat onze zwartvoetpinguïns het erg zwaar hebben in onze warme zomer! Een koude winter met nachtvorst levert veel meer praktische problemen op. Bij extreem strenge winters moeten de dierverzorgers de zwartvoetpinguïns zelfs tijdelijk in een verwarmd binnenverblijf achter de schermen plaatsen.
Pinguïns zijn dan wel zwart-wit: in de biologie zijn theorieën zelden zo scherp in ‘links’ of ‘rechts’ in te delen. Enige nuance is dus op zijn plaats. In zuidelijk Afrika stijgt de temperatuur aan de kust niet zo vaak boven de 25 à 30 graden, mede vanwege de sterke, afkoelende wind die er vaak staat. Temperaturen van 30 à 35 graden zijn dus ook voor onze pinguïns warmer dan ze van nature gewend zouden zijn. Net als mensen nemen zij bij deze hoge temperaturen dan echter vaker een verfrissend bad en doen ze het op het heetst van de dag een stuk rustiger aan. In de rotsholen en op andere schaduwrijke plekken in het verblijf vinden ze extra verkoeling als ze niet een duik in het water aan het nemen zijn. Het lichaam van pinguïns kan bovendien dankzij enkele handige aanpassingen echter veel beter inspelen op een wisselende externe temperatuur dan ons mensenlichaam dat kan. Zo liggen de veren van de pinguïn als dakpannen dicht op elkaar. Daaronder houdt de pinguïn een isolerend laagje lucht vast. De huid wordt dus bij duikgangen in het ijskoude water rond de Kaap nauwelijks nat. Om het verenkleed extra waterdicht te houden, zie je pinguïns regelmatig met hun snavels vet uit een klier bij de staartveren halen, waarmee ze hun verenkleed insmeren. Bij extreme hitte kunnen pinguïns de bloedvaten bij de vederloze delen van hun kop verwijden, waardoor ze makkelijker lichaamswarmte afgeven aan de buitenlucht en op die manier niet snel oververhit raken.
Haast geen enkele bezoeker loopt zonder enige interesse te tonen aan de pinguïns voorbij. Hoe komt dat toch, dat pinguïns een sterke aantrekkingskracht uitoefenen op veel bezoekers? Naast het feit dat de dieren vrij luidruchtig kunnen zijn (hun roep lijkt op het gebalk van een ezel) en er in de grote kolonie altijd wel ergens wat bedrijvigheid valt te bespeuren, speelt ook de grote tegenstelling in behendigheid van de vogel op het land versus in het water waarschijnlijk een rol. Pinguïns zijn qua lichaamsvorm namelijk helemaal aangepast op een leven in het water. Zo houterig en onhandig als de vogels zich op het land voortbewegen, zo sierlijk en behendig zwemmen ze in het water! De vleugels doen dienst als een soort roeispanen tijdens het zwemmen, terwijl ze met de voeten sturing geven aan hun glijvluchten door het water. Hierdoor zitten de poten heel ver achter in het lijf, waardoor de pinguïn aan land ‘rechtop’ loopt. Deze aanpassingen zijn weliswaar erg handig in het water, maar maken lopen over land tot een wat klungelig uitziende bezigheid. Pinguïns brengen echter een groot deel van hun leven door in het water, dus dit kleine lichamelijke ongemak op het land nemen ze maar op de koop toe.
In totaal acht zwartvoetpinguïns zijn uit het ei gekropen in Burgers’ Zoo. Arnhem, 6 april 2023 – Wa…
6 april 2023
In deze nieuwe reeks artikelen beschrijven we voorbeelden van camouflage in het dierenrijk. Er zijn…
5 januari 2023
Op dit moment zijn er geen livestreams. Na eerdere populaire livestreams bij de drachtige neushoor…
24 maart 2022
