Hamerhaaien

In december arriveerden twee heel bijzondere dieren in de Ocean: geschulpte hamerhaaien (Sphyrna lewini). Met de komst van deze dieren is Burgers’ Zoo het enige publieksaquarium in Nederland -  en na Birmingham pas het tweede in Europa - waar grote hamerhaaien worden gehouden.

De twee jonge geschulpte hamerhaaien, nu nog ongeveer anderhalve meter lang, behoren tot de middelgrote hamerhaaisoorten die kunnen uitgroeien tot maximaal drie meter lengte. De hamerhaaien zijn in eerste instantie gescheiden van de zwartpunthaaien en luipaardhaaien om ze zo rust te geven en te laten wennen aan hun nieuwe omgeving en het eten.

24 uur zwemmen

De hamerhaaien behoren tot de  ‘vrijzwemmende’ haaien, ofwel het type haaien dat vierentwintig uur per dag moet zwemmen. Door de bek iets open te houden, stroomt water naar binnen tijdens het zwemmen: zo ademen de haaien. Juist dit zwemgedrag maakt het lastiger om dit type haaien te vervoeren. De dieren kwamen van een transporteur in Nederland in ronde bakken met een doorsnede van 2,20 meter binnen. Voor korte afstand is dat een prima maat transportbak om haaien tot anderhalve meter in te vervoeren. Toch ging het mis met een dier: het mannetje was bij aankomst sterk verzwakt. Hij zwom zeer slecht in de transportbak en dus werd besloten om het dier direct over te zetten in het haaienbassin. Maar het ging al vrij snel minder goed. Duikers, die meteen in het water zijn gegaan, hebben diverse malen het dier ondersteund door hem in hun armen te nemen en er mee te zwemmen. Toen zelfs dit niet bleek te helpen, hebben de duikers met man en macht geprobeerd de haai in leven te houden door hem extra zuurstof toe te dienen via een speciale pomp. Ook de door de dierenarts ingespoten ondersteunende medicamenten mochten uiteindelijk niet baten. Na ruim vier en een half uur vechten voor zijn leven, overleed de haai. Het dier liet een zeer aangeslagen team achter. Wat was er mis gegaan? Via een sectie van het overleden dier probeerden de biologen van Burgers’ en specialisten van de Universiteit van Utrecht erachter te komen waarom het dier was overleden. Verschillende bloedingen waren gevonden in de hersenen en een aantal organen. Of dit door stress kwam of een onderliggend probleem is helaas niet duidelijk geworden uit de sectie. De twee andere dieren zijn in prima gezondheid aangekomen.

Visserij

Hamerhaaien worden in grote aantallen in de wereldzeeën gevangen voor hun vinnen die belanden in de haaienvinnensoep. Van de geschulpte hamerhaai wordt naar schatting één miljoen dieren per jaar gevangen. Dit is een enorme aanslag op de natuurlijke populatie, vandaar dat deze soort hopelijk in de nabije toekomst op de beschermde soortenlijst komt. Het  was dan ook voor Burgers’ Zoo een dilemma of ze deze soort wel of niet in de collectie wilde hebben. Maandenlang is overleg geweest met aquaria in Amerika en Azië en onderzoek gedaan naar de overlevingskansen van  deze soort in aquaria. Dit alles heeft geresulteerd in een positief advies om de dieren te houden. Daarnaast fungeert het nieuwe stel als basis voor kweek in samenwerking met de andere aquaria. Ook heeft de soort een belangrijke ambassadeursfunctie om de hoge druk die de visserij op deze magnifieke dieren uitoefent onder de aandacht te brengen bij het publiek.

Rust

Normaal gesproken worden nieuwe dieren in de Ocean in quarantaine achter de schermen gezet. Maar de hamerhaaien hebben zeer veel zwemruimte nodig en dus is besloten het haaienbassin in tweeën te delen door middel van een zeil. Hier zullen de hamerhaaien eerst naar boven moeten leren komen om  voedsel  van een voertang te eten. Deze cursus valt ze in de eerste maand nog zwaar. Ze eten goed van de bodem en eindelijk worden de eerste stukken uit de voertang gepakt. Pas als ze dit goed en snel doen dan kan er worden gedacht aan introductie bij de andere haaien.

Gereedschapskist

Hamerhaaien danken hun naam aan de karakteristieke vorm van hun kop. De ‘hamer’ is als het ware een gereedschapskist vol met techniek. De ogen zitten aan de zijkanten van de hamer, waardoor ze een uitstekende stereovisie hebben. Over de gehele hamer verspreid zitten grote aantallen elektrisch gevoelige sensoren, waardoor ze een verborgen prooi eenvoudig onder het zand kunnen opsporen. Daarnaast zitten de neusgaten ver van elkaar, waardoor het dier richting kan bepalen als het om geur gaat. Ook maakt de platte vorm van de kop het mogelijk om zeer snelle en korte bochten te maken. Een ideale rover dus!