Haaien verhuizing

Eind januari vond een bijzondere gebeurtenis plaats in Burgers' Ocean. De grootste vis verhuisde met zijn maatje van het tunnelbassin naar het drie miljoen liter metende oceaanbassin.

Sinds 2,5 jaar woont in het tunnelbassin een luipaardhaai. Zij is een halfwas dier, maar meet toch al ruim 180 cm. Sinds ze in het aquarium zwemt is ze ruim 30 centimeter gegroeid. Na een half jaar kreeg ze gezelschap van een jong mannetje, een echte puber. De twee luipaardhaaien gaan in het grote Oceaan bassin de grijze rifhaaien en zwartpunt haaien gezelschap houden. In hun nieuwe omgeving hebben ze bijna twee keer zoveel zwemruimte. In het tunnelbassin zal hun plaats worden ingenomen door een aantal nieuwe roggen.

De verplaatsing zou een zware klus worden waarbij we echter één belangrijk voordeel hadden, namelijk dat alle haaien en roggen in de Ocean met de hand worden gevoerd. Hierdoor kunnen de dieren gemakkelijk naar een bepaalde plaats in het aquarium worden gelokt. Dit was dan ook de eerste stap bij het vangen van de twee dieren. Omdat luipaardhaaien relatief trage haaien zijn, was het daarna redelijk eenvoudig een net rond de kop te schuiven. Vanaf dat moment moest er snel worden gehandeld. Het dier werd met man en macht uit het water getild en in een draagbaar geplaatst. Dit was niet zo eenvoudig, want het zijn enorm sterke dieren en ze werken op zo'n moment niet bepaald mee. Begrijpelijk, want een haai blijft een vis en die wil niet op het droge liggen.

Het gebeurt maar zelden dat we een haai in de hand hebben en we wilden natuurlijk graag het gewicht en de maten weten. Maar dan moest het meten wel met grote spoed gebeuren.

De kleinste, het mannetje, was als eerste aan de beurt. De hele procedure verliep vlekkeloos. De lengte van het dier bedroeg 1 meter en 44 cm. Het dier is in minder dan twee jaar ongeveer 25 cm gegroeid. Een prima resultaat, maar hij kan nog een stuk doorgroeien, want deze soort kan ruim 2 1/2 meter worden. Het gewicht was minder dan verwacht. Het dier woog slechts 13 1/2 kg. Doordat haaien een kraakbeenskelet hebben is hun lichaamsgewicht gering. De mens heeft bijvoorbeeld een skelet uit been dat ongeveer 12 tot 15% inneemt van het totale lichaamsgewicht. Kraakbeen is veel lichter dan been, daarom is een haai veel lichter dan een ander dier van gelijke grootte. Naast het gewicht en de lengte werd de gezondheid gecontroleerd. Een van de belangrijkste en meest voorkomende problemen bij haaien is parasieten. Parasieten kunnen in veel vormen voorkomen. Zo zijn er parasieten die in de darmen leven, maar ook parasieten die aan de buitenkant van het dier zitten. Deze laatste categorie komt zeer veel voor bij haaien, de zgn. huidparasieten. Of ze die hebben wordt gecontroleerd door huidslijm onder de microscoop te onderzoeken. Zoals verwacht waren er geen parasieten aanwezig. Er was geen tijd, en ook geen directe reden om een uitgebreider onderzoek te doen. Dit zou alleen maar meer stress geven voor het dier.

Het vrouwtje, werd als tweede gevangen. Zij was erg onrustig in de draagbaar, waardoor we moesten besluiten haar geen 'sportkeuring' te geven. Dit tot onze spijt, want wij willen graag de groei bijhouden. De lengte kan gelukkig ook eenvoudig onder water worden bepaald. Omdat de luipaardhaai aan het eind van de dag geregeld op de bodem ligt kan een duiker haar dan gemakkelijk opmeten.
Kort geleden kwam zij op 1,8 meter.

Kennis van het lichaamsgewicht is om nog een reden essentieel. Aan de hand van het gewicht kan exact berekend worden hoeveel de dieren per week te eten moeten krijgen. Het gewicht zou dus minstens 1x per jaar moeten worden bepaald, maar dat geeft heel veel onrust voor de dieren. Nu is daar een praktische oplossing voor gevonden. Door de lichaamslengte zo goed mogelijk te schatten kan het lichaamsgewicht uitgerekend worden. Van diverse haaiensoorten zijn namelijk visserijgegevens bekend. Hierbij zijn honderden haaien van dezelfde soort gemeten en gewogen. Aan de hand van de relatie tussen de lichaamslengte en gewicht in het wild kunnen de gegevens van dieren in gevangenschap omgerekend worden. Helaas is er van de luipaardhaai nog geen visserijgrafiek bekend. Ieder haaiensoort heeft een eigen groeigrafiek. De ene soort is zwaarder gebouwd dan de andere of wordt bijvoorbeeld maar 1* meter lang in plaats van 2* meter. Door visserijgegevens van een soort te nemen die ongeveer even lang wordt en dezelfde levenswijze en lichaamsbouw heeft, kan bij benadering het lichaamsgewicht worden bepaald. Een haai in gevangenschap kan ook wel eens te dik of te mager zijn. Des te meer reden het lichaamsgewicht jaarlijks te bepalen om te controleren of de dieren een goed gewicht hebben.

De luipaardhaaien krijgen ongeveer 4 tot 6 % van hun lichaamsgewicht per week te eten. Het mannetje is jonger en krijgt daarom meer (6%). Zo krijgt hij, met een lichaamsgewicht van 13* kg, per week ongeveer 840 gram horsmakreel, gamba, inktvis of wijting, verdeeld over vier dagen.

Dezelfde techniek wordt ook op onze andere haaien toegepast. De lichaamslengte wordt geschat en het lichaamsgewicht bij benadering berekend. Gelukkig is er van de zwartpunthaai wel een goede visserijgrafiek aanwezig, waardoor ook zijn dieet prima berekend kan worden. Dezelfde grafiek wordt gebruikt voor de grijze rifhaai.

Het was spannend hoe de haaien zouden reageren op hun nieuwe onderkomen. Dat ze een twee keer zo grote leefruimte kregen, merkten ze in het begin niet. Natuurlijk kwamen de andere haaien in het bassin kijken wie die vreemde nieuwelingen waren. Dit gaf weinig onrust bij de dieren. Toch moesten de luipaardhaaien van de schrik bekomen na de verhuizing. We waren benieuwd hoe lang het zou duren voordat de haaien weer zouden gaan eten. Na twee dagen wisten ze een stukje haring weer te appreciëren. De dieren hadden dus relatief weinig last gehad van de verhuizing. Wel moesten ze opnieuw leren naar een speciale voerplek te komen. Zo heeft iedere soort zijn eigen 'eettafel' en dieet. De grijze rifhaaien en zwartpunthaaien worden achterin het bassin gevoerd, terwijl de gitaarrog zijn maaltijd bovenop de ruit ongestoord kan opeten. Er staat namelijk 10 cm water bovenop de ruit, waar naast de gitaarrog geen voedselconcurrent kan zwemmen. De luipaardhaaien krijgen hun maaltijd rechts van de ruit toegediend. Zo krijgt ieder dier zijn eigen maaltijd op een speciale plaats om ongestoord te kunnen eten. De luipaardhaaien hebben intussen hun plek in het 'nieuwe' bassin helemaal gevonden.